Lammert's Weblog

Ongetwijfeld één van de meest futuristische producten in mijn bagage deze keer naar Kazachstan was een elektrische borstpomp, een cadeautje van mijn zus in verband met onze op komst zijnde gezinsuitbreiding. Voor de mannen en kinderlozen onder ons een kleine uitleg.

Veel moeders geven er de voorkeur aan borstvoeding te geven, maar dit is in veel situaties onpraktisch. Daarvoor zijn pompjes in de handel waarmee op een geschikt moment de moedermelk in flesjes kan worden opgeslagen die daarna op een later tijdstip als ware het normale flessenvoeding kan worden toegediend. In Kazachstan zijn zulke pompjes ook te koop, maar dit was de eerste die men ooit gezien had met snoer.

Een elektrische borstkolf? Jawel! Elmira wilde het bijna niet geloven, maar het was inderdaad een elektrische variant. “Nee”, zei ze, “dit is geen gewone borstkolf, het is een echte melkmachine!”

We hebben ons keukenmeubilair aangeschaft. Toch nog sneller dan verwacht door een samenloop van omstandigheden. Mensen die al eens bij ons in Kazachstan op bezoek zijn geweest zullen ervaren hebben dat niet alles in dit land altijd volgens plan verloopt.

Ons grootste probleem bij de voorgenomen aanschaf van de tafel en stoelen zat hem in het transport. Trouwe lezers weten dat we voor transport van grote huishoudelijke attributen nogal eens gebruik maken van de service van de streekbus. Daar zijn vaak zitplaatsen over en de chauffeur verhuurt die dankbaar aan mensen die iets te vervoeren hebben. Recentelijk is echter op het traject Shymkent-Zhabagly een kleinere bus ingezet waardoor de beschikbare ruimte voor vracht ook kleiner is geworden.

Gisteren belde echter Ruslan. Hij was op bezoek bij Sergei, de imker die ‘s zomers zijn korven op de boerderij heeft staan. Sergei wilde vandaag met zijn bestelbusje naar de houtmarkt in Shymkent om materiaal op te halen om nieuwe bijenkorven te maken. Het busje zou niet volledig vol zijn, dus Ruslan had al gevraagd of er ook twee tractorbanden mee konden. Voor ons meubilair zou ook nog wel plek zijn waarschijnlijk.

En zo komt het dat wij vanochtend vroeger dan normaal uit bed stappen en met de nodige financiële middelen op zak afreizen naar Shymkent. Het is verbazend hoe snel de wegen hier sneeuwvrij zijn. Hier en daar is nog een pluk sneeuw te zien, maar geen spoor meer van de ontberingen van enkele weken geleden. De houtmarkt en de markt voor auto-onderdelen liggen op loopafstand van elkaar aan de rand van Shymkent. Terwijl Sergei het hout op maat laat zagen gaan wij op zoek naar twee tractorbanden. Eén band is door ouderdom een maandje geleden spontaan geknapt en de andere is ook rijp voor vervanging. Daarom wordt er nu door mijn schoonouders diep in de buidel getast voor twee nieuwe.

Want tractorbanden zijn voorwaar geen goedkope aanschaf. Natuurlijk zijn banden hier in Kazachstan veel goedkoper dan in Nederland, maar voor twee banden moet uiteindelijk toch nog 48.500 Tenge neergeteld worden ofwel omgerekend bijna 300 euro. Het is wel duidelijk waarom mensen hier zo lang mogelijk wachten met vervanging van hun versleten banden en liever een klapband op de koop toe nemen dan te vroeg tot aanschaf van nieuwe over te gaan.

De banden worden op het hout in de laadbak gehesen en we stappen in onze eigen auto en rijden naar het centrum van Shymkent naar de winkel waar wij enkele dagen terug de meubels gezien hebben. Sergei blijft bij de houtmarkt wachten. Hij heeft zijn bestelbusje nog maar net gekocht en omdat de papieren nog niet op zijn naam gezet zijn fungeert de vorige eigenaar vandaag als chauffeur. Die heeft echter niet voldoende rij-ervaring om zonder brokken door grote stad te manouvreren. Daarom zullen we vanaf de winkel transport regelen tot aan de houtmarkt.

In de winkel blijken er acht stoelen op voorraad te zijn, we kunnen dus direct alle meubels meenemen. We rekenen af en een bestelbusje wordt gebeld. Binnen de stadsgrenzen van Shymkent wordt het afleveren van meubels door de winkel betaald, dus we hoeven niets bij te betalen voor het transport naar de houtmarkt. Een halfuurtje later zijn de meubels overgeladen en vangt Sergei de reis naar huis aan.

Wij blijven nog even in Shymkent om wat te eten. De stofzuiger thuis die nog uit de Sovjet tijd stamt wordt slechter en er is niet ver hier vandaan recentelijk een nieuwe elektrozaak geopend. De stofzuiger is een mooie aanleiding om te kijken wat daar zoal te koop is.

De inrichting van de nieuwe winkel valt ons hard tegen. Een soort volleybal zaal met een aantal rijen met stellingen waarop de handelswaar is geplaatst. Het is wel duidelijk waar men zich op richt, de Kazach die wil imponeren bij vrienden, familie en de buurman. Er staan meer dan vijftig verschillende televisies opgesteld, maar functionele huishoudelijke apparaten zijn er bijna niet. Elmira zoekt tussen de stofzuigers of er misschien eentje tussen zit die haar bevalt. Bij haar bezoeken aan Nederland heeft ze de stofzuiger van mijn moeder gebruikt. Die is voorzien van een puntige zuigmond waarmee het gemakkelijk is om ook in moeilijke hoekjes te komen. Dergelijke stofzuigers zijn nog niet hier in Kazachstan gearriveerd. Kleurige modelletjes genoeg, maar absoluut onpraktisch voor de huisvrouw. Elmira is resoluut, deze winkel hoeven we niet meer naar toe. Zonder stofzuiger reizen we daarom af naar huis.

‘s Avonds worden de stoelen en tafel in elkaar gezet. Net als veel meubels in Nederland zijn ze als bouwpakket geleverd en moeten ze met enkele schroeven en deuvels in elkaar gezet worden. Er kan weinig mis gaan en ik doe de eerste stoel voor. Elmira begint vervolgens met de tweede stoel en Ruslan komt ook al snel helpen. Voor de zekerheid schroef ik zelf alle zittingen vast op het frame, omdat daar geen voorgeboorde gaten in zitten en Kazachen over het algemeen niet het pietluttige oog voor detail en symmetrie hebben waar wij Westerlingen mee begiftigd zijn. Eén van de eerste spreekwoorden die ik hier leerde was Kazachem padjoet, oftewel voor een Kazach is het snel goed genoeg.

Zojuist hoorde ik op de radio dat Edwin de Roy van Zuydewijn van de rechter geen omgangsregeling met de hond krijgt na de scheiding van zijn prinses van Koninklijken bloede. Toen ik dit nieuws aan Elmira vertelde bood ze spontaan één van de puppies op de boerderij aan om cadeau te doen aan Edwin; problemen zijn er immers om opgelost te worden.

Voor ons zal een omgangsregeling er niet in zitten denk ik. Twee jaar geleden hebben we een hond gekocht—een teef met de naam Juliëtta—voor 20 Tenge (13 eurocent). Ze heeft eerst een hele tijd op de boerderij doorgebracht maar woont sinds deze winter bij ons in het dorp. Juliëtta heeft het niet zo op mij. Toen ik ongeveer een half jaar geleden op de boerderij was vond ze het nodig om mij met veel geblaf duidelijk te maken dat zij de baas was. Een normale Kazach zou gereageerd hebben door een paar stenen te gooien om haar weg te jagen, maar in plaats daarvan bleef ik staan, haar strak in de ogen kijkend. Dit was een wat ongewone reactie, dus ze bleef doorblaffen en ik bleef haar roerloos aankijken. Een kwartier en een schorre keel later besefte Juliëtta opeens dat ze misschien niet de juiste tactiek had gekozen. Misschien was dit buitenlands wezen wel niet zo agressief als die Kazachen, maar het was minstens zo vasthoudend. Ze schuifelde wat achteruit en zette het plotseling op een lopen, weg van die volvette vastberaden Nederlander.

Vier maanden hebben we elkaar niet ontmoet, maar toen ik vorige week het erf op stapte was meteen duidelijk dat Juliëtta mij nog niet vergeten was. Het blaffen stopte direct, de staart ging tussen de benen en ze schuifelde achteruit een beschermend hoekje in.

Welke lessen kunnen we hieruit trekken. Ten eerste dat een hond een goed geheugen heeft. Van katten wordt beweerd dat ze na zes weken hun vorige baasje vergeten zijn, maar dat is bij onze hond duidelijk niet het geval. Bovendien blijkt psychologisch overwicht beter te werken dan conventioneel wapengekletter. En is daar niet de hele maatschappij op gebasseerd?

Vandaag een rustige dag. Moe van de afgelopen dagen genieten we van een paar extra uren in ons bed. Elmira geniet extra. Het is de tweede dag dat ze op de elektrische deken slaapt—een erfstuk—en ze is er zeer content mee. Sinds mijn aanwezigheid in de familie hebben nogal wat technische noviteiten hun intrede gedaan. De wasmachine en keukenmachine zijn tot nu toe de favoriete attributen, maar het zou best kunnen dat de elektrische deken deze twee apparaten binnenkort van de troon stoot.

In de middag staat een bezoek aan Wanovka op het programma. Er zullen koekjes en vis worden ingekocht en bij de veterinaire apotheek moeten de nodige geneesmiddelen voor het vee worden aangeschaft. De reis verloopt zonder problemen. Het is elke keer weer verbazend hoe sterk de zon hier is. Elke dag wordt de sneeuwlaag zeker tien centimeter dunner en waar gisteren de weg nog zo smal was dat je nauwelijks een andere auto kon passeren is nu bijna het gehele asfalt weer zichtbaar. We moeten nog wel een omweg via Tulkebas nemen, maar de reguliere route wordt vandaag door mijn schoonvader met de bulldozer geveegd. Daarna zal hij het pad naar de boerderij sneeuwvrij maken zodat alles en iedereen weer normaal bereikbaar is.

Het aanbod verse vis is groot. Door de kou blijft de vis lang goed en hebben de handelslui extra voorraad ingeslagen. Het zijn met name zoetwatervissen zoals snoeken en meervallen, maar ik herken ook een stapeltje schollen. Elmira zoekt met zorg een vis van bijna 2 kilo uit. Die zal worden schoongemaakt terwijl wij de overige inkopen doen.

De veterinaire apotheek hoort bij ons vaste rondje. Antibiotica wordt ingeslagen en er wordt gekletst over het weer in Nederland. Deze veterinaire apotheek is één van onze reclamepunten. Onze stierdocumentatie ligt al meer dan een half jaar pontificaal op de balie en dat heeft—samen met onze autoreclame—onze naamsbekendheid aanzienlijk vergroot. Dagelijks worden we aangeschoten door mensen die hun koeien willen laten insemineren. Maar het seizoen begint pas over ca. een maand. De meeste kalveren komen in de winter ter wereld. Na twee, drie maanden is moederkoe daarna weer rijp voor een volgende dracht. We zijn benieuwd hoe de zaken dit jaar gaan lopen. Onze bekendheid is geen probleem meer, alleen de prijs van onze inseminatie laat potentiele klanten nog al eens schrikken. Maar daar kunnen we weinig aan doen gezien de inkoopkosten, transport en invoerrechten.

Bij terugkomst neem ik Elmira’s mobiele telefoon onderhanden. We hebben al bijna een jaar een mobiele telefoon hier. Erg gemakkelijk als de gewone telefoon het niet doet of wanneer we onderweg zijn. We hebben indertijd eenzelfde telefoon gekocht als ik al bezat, een Siemens M35. Het is handig wanneer je twee identieke telefoons hebt, zeker wanneer je een carkit in de auto hebt ingebouwd. De telefoon was vrij goedkoop hier en niet lang daarna kwamen we erachter waarom. Het lage gewicht deed ons al de wenkbrauwen fronzen en toen de cijfers heel snel van de knopjes verdwenen wisten we het zeker, dit was geen origineel Duits kwaliteitsproduct maar een kunstig nagemaakte variant uit een Chinese fabriek. De originelen zoals ze in Nederland te koop zijn hebben echter één nadeel: ze ondersteunen de Russische taal niet. Daarom heb ik in Nederland voor een appel en een ei op internet een kapotte M35 gekocht. De verkoper zal wel gedacht hebben wat ik daarmee moest, maar hij is vandaag uitstekend van pas gekomen om de Chinese kloon M35 op te waarderen. Het binnenwerk van de ene is in het omhulsel van de ander geplaatst, batterij er weer in, aanzetten en hopla! Een Russisch sprekende telefoon met Duits toetsenbord en waterafstotend omhulsel en Chinese batterij. Je wordt wel vindingrijk in dit land.

Zoals gewoonlijk staat er voor vandaag een rit naar Shymkent op het programma. Bij elke binnenkomst in het land moet mijn paspoort geregistreerd worden bij de politie. Dat kan voor Europeanen alleen bij de immigratiepolitie in Shymkent. Zo’n registratie procedure is er trouwens in elk zichzelf respecterend land. Ook in Nederland moeten bezoekers uit visumplichtige landen zich binnen 72 uur bij de vreemdelingenpolitie melden.

Een rit naar Shymkent kost de nodige voorbereiding. Onze Lada is drie maanden niet gebruikt en moet nog deels uitgegraven. De accu is voor de winter uit voorzorg in huis gestald en heeft sinds gisteren aan de lader gestaan die ik uit Nederland meegenomen heb. Het terugplaatsen van de accu is geen moeilijke opgave. Een Lada heeft nu eenmaal niet zoveel overbodige spullen onder de motorkap waardoor er weinig in de weg zit om hem op zijn bodemplaat vast te schroeven. De kabels worden weer aangesloten en bijna onmiddellijk horen we dat er nog pit in het beestje zit. De alarminstallatie begint namelijk te loeien zodra ik bij het monteren een klein tikje tegen de auto aan geef.

Oliepeil en waterpeil zijn nog op niveau, evenals remvloeistof en koppelingolie. Nu komt het moment; de choke is volledig uitgetrokken, de contactsleutel wordt met een kort tikje naar het eind gedraaid en de motor tolt een paar slagen. Het mechaniek wil nog draaien, dus nu een echte start proberen. 10 seconden heeft de brandstofpomp nodig om de benzine vanuit de bak aan te zuigen, daarna slaat de motor zonder problemen in één keer aan.

De motor wordt handmatig op een verhoogd toerental gezet zodat de oliedruk voldoende is om alle cruciale delen die zo lang droog hebben gestaan van een nieuwe oliefilm te voorzien en onderwijl worden de laatste sneeuwhopen achter de auto weggeschept. Elmira, haar vader en ik stappen in en met wat geglibber rijden we achteruit de weg op. Nu blijkt wel duidelijk het verschil tussen ons Sovjet blik en de Audi van gisteren. Waar de Audi taxi gisteren nog in de sneeuw bleef steken rijden wij moeiteloos richting Tulkebas. De reguliere weg naar Wanowka is nog dichtgesneeuwd dus we moeten een omweg maken om bij de doorgaande weg te komen.

De reis naar Shymkent is voorspoedig. Hoe dichter we bij de grote stad komen, des te dunner wordt de sneeuwlaag. De lokale klimaatverschillen zijn overduidelijk. Terwijl het in Zhabagly overdag rond het vriespunt is registreren we in Shymkent een maximum temperatuur van 19 graden.

Onze eerste stop is bij de auto-onderdelen markt. Hier moeten wat onderdelen voor de jeep ingekocht worden. Bovendien hebben we een nieuwe autoband nodig. Een van onze banden loopt al enige tijd langzaam leeg. Tijdens mijn afwezigheid heeft Ruslan er een klein gat in ontdekt en we rijden nu op het reservewiel. Omdat we niet zoveel vertrouwen hebben in de reparatiekunst van tubeless banden (meestal doen ze er hier een binnenband in wat de kans op een klapband aanzienlijk vergroot) hebben we besloten een nieuwe te kopen. Voor 20 euro zijn we een band rijker en een probleem armer.

De volgende stop is bij het politiebureau. Het bureau is gesloten tussen één en drie, zoals de meeste kantoren en bedrijven in Kazachstan een siësta houden. We duiken daarom een restaurantje in voor ons middagmaal. Daarna splitsen onze wegen. Mijn schoonvader zal het paspoort registreren terwijl Elmira en ik op zoek gaan naar ons verjaardagscadeau, een tafel met stoelen.

Tijdens mijn afwezigheid zijn zowel Elmira als ik jarig geweest. Naarmate de zwangerschap vordert wordt het voor Elmira steeds lastiger om zoals de meeste Kazachen op de vloer te zitten. Dat gaat mij ook niet altijd even goed af. Daarom geef ik Elmira stoelen cadeau en zij mij een tafel. Hebben we beiden het idee dat we elkaars verjaardag niet vergeten hebben.

De eerste meubelzaak verkoopt alleen uit Italië geïmporteerde meubels. De prijs is er dan ook naar. Leuk voor de nieuwe rijken om te imponeren bij vrienden en familieleden, maar voor ons is dat niet nodig. De tweede meubelzaak hebben we al eerder bezocht. Het is de plek waar we onze 2,10 meter lange matrassen gekocht hebben. Ze blijken nu ook een paar leuke meubels te hebben staan voor een redelijke prijs. Ze komen uit Maleisië zo wordt ons verteld. Ons oog valt op een compacte keukentafel die uitgeschoven kan worden zodat er maximaal acht personen aan kunnen plaatsnemen. De bijbehorende stoelen zijn van goede kwaliteit en ik kan zonder problemen aanschuiven. Bij veel tafels komen mijn lange benen namelijk klem te zitten. Het aantal zitplaatsen is in Kazachstan van belang vanwege de grote families en het veelvuldig voorkomen van meeëters. We besluiten eerst nog wat verder rond te kijken, maar waarschijnlijk wordt het wel deze set.

We keren terug naar de auto waar ook Elmira’s vader niet lang daarna arriveert. De procedure voor de registratie gaat steeds sneller. Ze kennen ons onderhand daar. We rijden nog even langs de centrale markt voor we naar huis gaan. De wasmachine is tijdens de ergste kou in huis gesjouwd, maar nu het weer beter wordt en de vuile was zich opstapelt is het noodzakelijk dat het apparaat weer in bedrijf wordt gesteld. Het wasmiddel is bijna op en we zijn gewend grootverpakkingen te kopen, dat scheelt in prijs. Een pak van zes kilo kost vandaag 1850 Tenge, een pak van 9 kilo volgens Kazachse logica 2900 Tenge. De keus is dus snel gemaakt, twee pakken van zes kilo. De hulp van het stalletje veert op. Of wij misschien niet liever een pak van 15 kilo willen kopen voor 4500 Tenge. Dat scheelt weer een paar procent dus we besluiten dit mamoetpak aan te schaffen. Elmira betaalt en onderwijl hoort ze in het Kazachs een collega tegen de verkoper fluisteren: “Nu je eindelijk dat grote pak verkocht hebt mag je ons wel op een fles wodka trakteren”. Kennelijk zaten ze al maanden met die grootverpakking in hun maag…

Stipt om half zeven stopt de trein volgens de dienstregeling op het station van Tulkebas, zo’n 18 kilometer van Zhabagly. We sjouwen onze bagage naar buiten zonder het Nederlandse haast gevoel dat je snel uit moet stappen voordat de deuren weer sluiten en de trein naar het volgende station vertrekt. Op het hele traject tussen Almaty en Shymkent stopt de trein maar een handvol keren en op al die plekken wordt gecontroleerd op technische gebreken. Onderhoudspersoneel loopt met een ijzeren staaf alle wielen na om te horen of de wielen nog goed zijn of misschien een breuk vertonen. Ook wordt op de grotere stations onder de wagons gekeken naar technische gebreken. Hierdoor hebben passagiers ruim de tijd om in en uit te stappen en eventueel bij een van de stalletjes op het perron een versnapering in te slaan.

Bij het station van Tjulkebas staan een handvol taxis. Uiteraard is het even onderhandelen over de prijs maar voor 600 Tenge (3,5 euro) wil een van de chauffeurs met een Audi ons wel naar Zhabagly brengen. De weg naar Zhabagly is praktisch sneeuwvrij. Elmira’s vader heeft enkele dagen geleden met de bulldozer het hele traject schoongeveegd en de dooi overdag heeft het sneeuwpak al aardig doen slinken. Zodra we het dorp Jabaly binnenrijden wordt dit anders. De sneeuw is hier vastgereden en de combinatie van regenval, dooi en nieuwe vorst heeft diepe ingevroren sporen op de weg nagelaten. Het is wel duidelijk dat de bulldozer alleen is ingezet om de doorgaande wegen sneeuwvrij te maken. Het doet me denken aan het gezegde dat je het huis van een timmerman herkent aan de krakende en klemmende deuren…

De gesteldheid van de weg in Zhabagly blijkt wat te veel voor deze Westerse automobiel. Waar de hoog op de benen staande Lada’s geen enkel probleem hebben schuurt de bodem van de Audi continu over de als ijs vastgevroren sneeuw. Lichtelijk geirriteerd vraagt de chauffeur dan ook of wij er genoegen mee nemen halverwege in het dorp uit te stappen en de rest met de bagage te lopen. Omdat we zelf ook wel inzien dat dit stuk blik niet opgewassen is tegen de elementen nemen we hier genoegen mee en bij de kruising bij het postkantoor in het centrum van het dorp probeert hij te draaien. Ruslan waarschuwt nog dat er een grote sneeuwhoop achter de auto ligt maar het is al te laat. We horen een krak en de auto staat abrupt stil.

Bij het manoevreren is de auto tegen een meer dan meter hoge ijsberg aangereden. Die is door de vorst zo hard geworden dat het achterlicht de botsing niet heeft overleefd. Door de actie staat de auto nu dwars op de weg met twee wielen in een spoor. Hij kan onmogelijk op eigen kracht er weer uitkomen zodat Ruslan en ik de auto met vereende krachten naar een relatief vlak stuk duwen. De chauffeur geeft nog een straal gas, staat nu weer recht op de weg en keert terug naar Tulkebas—met in zijn kofferbak nog al onze bagage…

Het duurt enkele seconden voor we ons realiseren dat de bagage nog niet uitgeladen is. Ruslan sprint achter de auto aan, maar tevergeefs. Taxi’s staan er zo vroeg in de ochtend in Zhabagly nog niet klaar en naar huis om daar een auto op te halen is geen optie. De oeazik is niet startgereed en onze Lada moet nog uitgegraven worden. Dus de enige mogelijkheid is om een van de taxichauffeurs uit zijn bed te halen om de achtervolging in te zetten. Gelukkig weet Elmira een taxichauffeur te wonen die een vierwiel aangedreven auto heeft. Deze woont aan de centrale weg in het dorp en heeft gelukkig de avond ervoor niet te diep in het glaasje gekeken want hij komt vrij vlot naar buiten als we hem roepen. De auto wordt gestart en terwijl hij staat warm te draaien op de oprit zien we uit de richting Tulkebas twee koplampen opdoemen. Boven een van de koplampen gloort een blauw lampje, net als de feestverlichting zoals onze Audi chauffeur op zijn ruitenwissers gemonteerd had. Inderdaad, het blijkt de chauffeur te zijn die er na een aantal kilometers rijden ook zelf achter was gekomen dat zijn kofferbak nog vol zat met onze spullen. Bij de kruising aan het begin van het dorp ontmoeten wij elkaar. De bagage wordt uitgeladen en we duwen de Audi weer met zijn neus in de goede richting want ook deze keer lukt het niet om op eigen kracht te keren. De chauffeur heeft kennelijk het vaste plan om snel weer naar Tulkebas terug te keren want hij vergeet zelfs enkele passagiers die op de auto aflopen om zijn onfortuinlijke rit nog een beetje financieel aantrekkelijk te maken. Deze dag sluit hij in ieder geval niet met winst af.

Waar de bagage nu staat is het nog een flink eind lopen. Zeker anderhalve kilometer vals plat. We bedanken onze tweede chauffeur dat hij uit zijn bed wilde komen en bepakt en bezakt ploegen wij ons nu een weg naar Abai 24. Daar komen we uiteindelijk een minuut of 20 later aan.

We zijn nog maar een paar uur thuis. Natasha belt met de prijzen van de auto-onderdelen voor Ruslan. Veel goedkoper dan in Shymkent dus hij zal binnenkort naar Almaty moeten om de spullen op te halen. Wordt vervolgd…

We zijn ook een schaap rijker. Wanneer je in Nederland een verjaardagscadeautje krijgt dan moet je daar politiek mee omgaan. Ook als je het niet leuk vindt moet je altijd met een glimlach dankjewel zeggen. In Kazachstan zijn die normen wat vrijer. Big Sultan—de jongste zoon van Elmira’s zus Gulnara en Sapar—is een paar weken terug één jaar geworden. Hij heeft daarvoor een jong schaap cadeau gekregen van Gulnara haar ouders. Omdat de boerderij ingesneeuwd is geweest staat dat schaap nog steeds op de boerderij. Gulnara kwam vandaag op bezoek om mij welkom te heten en vroeg en passant of wij niet belangstelling hadden om een schaap te kopen. Ze hadden op het ogenblik meer aan geld dan aan een schaap en aangezien het schaap bij Elmira’s ouders op de boerderij staat waar ook onze andere dieren bivakkeren was het het gemakkelijkst om het schaap aan ons te verkopen in plaats van op de veemarkt. Dan hoefde er ook niet mee getransporteerd te worden. Elmira haar moeder volgde dit gesprek zonder blikken of blozen en na wat onderhandelen over de prijs zijn we nu eigenaar van ons derde schaap. Ik wil het in Nederland nog meemaken dat je voor je verjaardag een cadeau krijgt en dan terwijl de gever erbij is anderen vraagt of ze het cadeau misschien willen overkopen omdat je er zelf eigenlijk niet zoveel belang bij hebt. Culturen verschillen, dat is wel duidelijk. Het schaap hebben we nu voor 35 euro gekocht. Wanneer wat groter gegroeid is brengt het rond de 75 euro op. In tegenstelling tot koeien en varkens zijn schapen een waardevaste investering. Schapen worden geslacht bij praktisch elke feestelijke gebeurtenis waardoor er een continue vraag is naar deze diersoort.

Voor de mensen die niet weten waar we Almaty de nacht doorbrengen: we slapen nooit in een hotel. Vlak bij het vliegveld zijn een aantal woonkazernes waarin met name oudere mensen wonen. Velen werkten vroeger op het vliegveld en een aantal baboeshkas (omaatjes) verdienen een centje bij door onderdak te verlenen aan passagiers. Sinds mijn eerste komst naar Kazachstan in 2002 hebben we er een aantal uitgeprobeerd en we hebben nu eentje gevonden die voldoet aan onze wensen. Geen kat in huis waar ik allergisch voor ben, en niet de hele dag het hemd van het lijf vragend of kankerend over de moderne tijd. Want verwacht voor de 3 euro per persoon per nacht niet de geneugten van een gewoon hotel.

Eten is niet onderdeel van het arrangement, maar rond het vliegveld zijn genoeg stalletjes en restaurants om voor een eenvoudige prijs te ontbijten of lunchen. Na het ontbijt is het zaak om naar het treinstation te gaan om daar kaartjes te kopen. In tegenstelling tot het Nederlandse systeem worden plaatsen in de treinen op naam verkocht, waardoor je een gegarandeerde zit- of slaapplaats hebt. Nadeel is dat je vooraf moet reserveren om zeker te zijn van een plek. Als we bij het station aankomen blijken alle aaneengesloten plaatsen al volgeboekt. Ruslan zal dus in een aangrenzende coupé moeten slapen. Zelf slapen Elmira en ik op de bovenste twee bedden van een vierpersoons coupé.

Eigenlijk vindt Elmira het reizen in een coupé maar overdreven luxe. Op de heenreis hebben ze in een gewone slaapwagon doorgebracht en dat voldeed prima. Ik leg echter uit, dat ik voor de komst van de familie over enkele maanden alle verschillende opties een keer uitgeprobeerd moet hebben om hun een goed voorstel van de mogelijkheden te kunnen doen. Bovendien sjouw ik vrij veel bagage mee die ik liever niet kwijt wil en dan is een vierpersoons coupé wat overzichtelijker dan een lange slaapwagon zonder compartimenten. Als we eind maart weer naar Almaty gaan zullen de slaapwagon uitproberen zeg ik toe. Uiteindelijk schaft ze daarom de dure kaartjes aan. Nu is duur wel een relatief begrip. Voor een afstand van meer dan 600 kilometer betalen we 18 euro inclusief huur van het beddegoed. In de slaapwagon kost dit 12 euro. De bus kost op dit traject 4 euro, maar van comfort kun je dan niet echt meer spreken. Dus in relatieve zin hadden we nu wel een dure oplossing, maar in vergelijking wat je in Nederland voor een dergelijke treinreis zou moeten betalen is het een lachertje.

Nadat de kaartjes gekocht zijn wil Elmira nog naar de markt om een broek voor Ruslan te kopen. Ik zie Ruslan’s gezicht betrekken. Hij heeft gisteren al bijna een dag op de markt doorgebracht en hij ziet de bui al hangen. Gelukkig vertrekt de trein niet al te laat in de middag dus het zal niet zo’n slopende tocht worden als gisteren het geval was. Ondanks de zes maanden oude Knufsik lijkt Elmira bijna onvermoeibaar bij haar zoektocht op de markt. Na een aantal stalletjes afgelopen te hebben—waarbij Ruslan het liefst bij het eerste stalletje al een broek had gekocht—wordt uiteindelijk een broek gevonden die aan alle eisen voldoet qua maat, kleur, materiaal, kwaliteit en prijs. Zichtbaar opgelucht trekt Ruslan hem aan en kijkt in de passpiegel. De broek wordt betaald en we kunnen terug naar het vliegveld. Om een hapje te eten en vervolgens met onze bagage naar het treinstation te vertrekken.

Baboeskha zag wel wat in Ruslan als aanstaande voor haar nog onbemiddelde kleindochter Natasha. Het is dan ook volgens ons geen toeval toen ‘s middags bij onze terugkeer Natasha op ons zat te wachten. Semi-nonchalant was ze haar haar aan het kammen toen we binnenkwamen. Natacha hebben we al eerder ontmoet. Haar vader is aan de drank en daarom brengt ze een groot deel van de tijd door bij haar oma. Ze heeft een koksopleiding gedaan maar werkt nu sinds ongeveer anderhalve maand op de auto-onderdelenmarkt in Almaty. Dat komt mooi uit. Ruslan heeft voor de oeazik en de vrachtwagen nog de nodige onderdelen nodig dus een mooie gelegenheid om het gesprek op een neutrale wijze te openen. Natasha loopt rood aan als Ruslan haar vraag wat een specifiek onderdeel kost. Ze begint wat te hakkelen en zegt dat ze het niet helemaal precies weet. Of ze er morgen op de markt naar mag vragen en mag terugbellen; telefoonnummers worden uitgewisseld.

We moeten onderhand naar de trein. Met onze koffers en tassen lopen we naar de weg. Daar staat een audi waarvan de chauffeur zijn ramen aan het wassen is. Elmira vraag hoeveel het zou moeten kosten naar het treinstation. Voor 300 Tenge (minder dan 2 euro) wil hij het wel doen. Een prima prijs dus de bagage wordt in de kofferbak geladen en wij stappen in. De chauffeur stapt achter het stuur en draait de contactsleutel om. Er gebeurt niets.

De sleutel wordt teruggedraaid en wederom volgt een startpoging. Weer niets. De chauffeur is echter geheel niet uit het veld geslagen en vertelt dat er door het wassen waarschijnlijk water in het contact is gekomen. Hij zal direct wel aanslaan. Na enkele minuten vruchteloos proberen stapt hij uit en opent de motorkap. Met een intelligente blik wordt naar de machinerie getuurd. Veel meer dan turen kun je bij een Audi niet, want de technologie is niet zo overzichtelijk als bij en Lada. Daar krijg je een weerbarstige motor praktisch altijd aan de praat door wat te rommelen met de bougiekabels of aan de carburator, maar bij een moderne westerse auto kun je dat wel vergeten. De klep wordt weer gesloten en met een verzekerde blik stapt de chauffeur weer achter het stuur. Nu moet hij het weer doen. De sleutel gaat om en er gebeurt niets. Wat heen en weer rammelen met de sleutel, dan een aantal startpogingen en plotseling horen we wat gebrom van onder de motorkap. De gevoelige snaar is kennelijk geraakt want de motor ontwaakt uit zijn slaap en slaat aan. Niet helemaal met het gezoem dat ik van dit merk gewend ben, maar niet zeuren, hij draait en we kunnen naar het station. In Nederland was elke taxiklant al gillend weggelopen, maar wij hebben zonder een blik van verontwaardiging, of zelfs maar een glimlach, bijna 10 minuten in de auto gezeten om deze chauffeur de mogelijkheid te bieden zijn centjes te verdienen. Welkom in Kazachstan.

Het treinstation Almaty-2 is niet ver van het vliegveld. Daarom is het misschien een goed idee bezoekers in het vervolg niet in een hotel in het toeristencentrum van de stad te stallen, maar in plaats daarvan in het hotel op loopafstand van het vliegveld. Dat scheelt een nachtelijke transfer van meer dan een half uur. Dat hotel wordt op dit moment wel verbouwd dus het is onduidelijk wanneer er daar mensen ondergebracht kunnen worden.

Almaty-2 is vergelijkbaar met zoveel stations van de voormalige Sovjet Unie. Een majestueus stationsgebouw met daarachter de perrons. Je loopt van het ene naar het andere perron door de rails over te steken. Niks geen tunnels, slagbomen en dergelijke. Gewoon naar links en rechts kijken of er geen verkeer aankomt. Er staat slechts één trein, de High Comfort trein naar Shymkent. Wagon 11 is iets voorbij de helft. Nadat de provodnik onze kaartjes heeft gecontroleerd sjouwen we de bagage naar binnen.

Dit type wagon vind je werkelijk op de hele wereld, uitgezonderd Nederland. Nederland is eenvoudig weg te klein om een slaaptrein te kunnen exploiteren. Net als je slaapt ben je alweer aan de andere kant van het land en moet je er weer uit. De wagon is ingedeeld in een negental coupés, elk met twee banken. Boven elke bank kan een bed neergeklapt worden. onder de banken en in een compartiment boven het gangpad kan de bagage worden weggestouwd.

Niet lang na het vertrek komt de provodnik langs. Het geld innen voor het beddegoed en in rap Russisch uitleg gevend over de wagon. Toiletten zijn aan beide einden, Warm water kan gratis uit de boiler getapt worden en een pot thee kan langs worden gebracht voor 100 Tenge (0,5 euro). Een restauratiewagon is er niet. Vermoeid door onze lange reis naar Almaty en de hectische activiteit daar klimmen Elmira en ik al gauw op ons bovenbed en vallen binnen een half uur in een diepe slaap.

Aangekomen is wel het juiste woord. Niet alleen ben ik na vier maanden weer in Kazachstan aangekomen, maar ook Elmira heeft er de nodige kilogrammen bij gekregen. Zes maanden woont de kleine Knufsik nu in haar buik, en hij gedraagt zich als een echte meeëter. Qua eetcapaciteit wint Elmira het nu van mij, maar ze eet dan ook voor twee.

Hoewel niet de allergoedkoopste op de route—Air Astana is met haar overstap in Atyrau duidelijk goedkoper—is KLM toch een goede keuze geweest. De schipholtaxi staat om iets over half negen voor de deur, heel anders dan de nachtritten met files in de spits bij Amsterdam die ik tot nu toe gewend was.

Op Schiphol is het even wennen. KLM heeft een nieuw inchecksysteem waarbij de baliemedewerksters vervangen zijn door een aantal gecomputeriseerde palen. Je kunt hier je paspoort of ticket door een lezer halen waarna je met een aantal vragen automatisch wordt ingecheckt. Eén ding kan zo’n paal nog niet, namelijk de bagage aannemen. Die moet vervolgens alsnog bij een balie worden afgegeven. Voor lange afstandsreizigers levert deze nieuwe methode daardoor niet zoveel voordeel op, maar op de kortere vluchten kunnen de mensen met alleen handbagage heel snel hun boardingpass krijgen. Dat heeft voor de mensen met veel bagage het voordeel dat de wachtrijen bij de check-in balies korter zijn. Hoe het systeem in de drukke vakantieperiode gaat uitwerken heb ik een hard hoofd in. Dat is historisch gezien de drukste periode, waarbij bovendien veel reizigers bagage bij zich hebben die moet worden ingecheckt. KLM zal er dan waarschijnlijk niet aan ontkomen in deze periode een groot deel van de afhandelingen handmatig te doen.

De vlucht naar Almaty is niet volledig volgeboekt. Naar mijn eigen inschatting is zo’n 60% van de stoelen bezet, met slechts zeer weinig mensen in de business class. Mijn ervaring met Air Astana is dat ze zowel in economy class als business class volledig vol zitten, voornamelijk met personeel voor de olie-industrie. Dat betekent dat KLM er nog een harde dobber aan zal hebben om concurrerend te blijven op de verbinding naar Kazachstan.

Het vliegveld in Almaty is niet zo lang geleden volledig vernieuwd. Het nieuwe gebouw is sinds ongeveer een jaar in gebruik met alle geneugten van dien, zoals een slurf om het toestel te verlaten naar de paspoortcontrole en aankomsthal zonder door de kou te hoeven. Ook de procedures zijn bijna efficiënt te noemen. De paspoortcontrole vergt nog wel enige tijd omdat in de computer de foto van het paspoort, de visumaanvraag en een actuele foto met elkaar worden vergeleken, maar het is geen ellenlang gezeur meer. Wat dat betreft ligt Almaty zeker vijf jaar voor op Atyrau.

Gelukkig worden een aantal zaken in deze moderne omgeving nog op zijn Kazachs gedaan. In de aankomsthal zijn drie bagagebanden. Op de meeste luchthavens wordt de bagage van een vliegtuig op één bagageband uitgeladen en vermeldt een computerscherm bij elke band welke bagage daar te vinden is; zo niet in Kazachstan.

Lufthansa schijnt het scherm bij één van de banden gehuurd te hebben voor reclame, want ondanks dat daar levensgroot de naam van deze luchtvaartmaatschappij wordt vermeld blijkt het de band te zijn waar de meeste bagage van het KLM vliegtuig wordt uitgeladen. Inderdaad, je leest het goed, de meeste bagage, want niet lang na het starten van de eerste band komen de twee andere banden ook in beweging en worden daarop van dezelfde vlucht koffers uitgeladen. Het is dus zaak alle banden tegelijkertijd in de gaten te houden om te kijken waar mijn reistas zal verschijnen. Gelukkig komt mijn reistas vrij snel opdagen.

Elmira is samen met Ruslan naar Almaty gekomen en ze staan mij met zijn tweeën op te wachten bij de uitgang. Het was haar eerste keer met de trein op dit traject en Elmira had het beter gevonden daarom maar wat emotionele steun mee te nemen in de vorm van haar jongere broer. Bovendien had ze van haar moeder een bestellijst opgekregen van wat er vanuit Almaty meegenomen moest worden: dekens, jas en trui voor haar vader, een nieuwe broek voor Ruslan. Ook zelf had ze het nodige op het lijstje zoals positiekleding om de alsmaar dikker wordende buik te kunnen omspannen. Kortom een drager kwam goed van pas. Ze zijn ‘s ochtends met de trein in Almaty aangekomen en hebben de hele dag benut om de markt af te struinen naar de benodigde artikelen. Het aantal tassen dat op ons logeeradres staat opgesteld boezemt dan ook ontzag in. Dat zal allemaal met de trein mee moeten naar Zhabagly.