Lammert's Weblog

Soms word je door toevalligheden herinnerd aan gebeurtenissen jaren geleden. Ooit ben ik mijn carrière in de technische automatisering begonnen in een verlaten scheepsbouwloods in Westerbroek niet ver van Groningen. Het gaf mij de gelegenheid om rustig de daar opgestelde hydraulische profielbuigmachine te optimaliseren zonder pottekijkers of concurrenten over de vloer.

‘s Winters was het er in die loods echter koud. Bij een buitentemperatuur van -5 graden werd binnen -4 graden gemeten, en dat ondanks de twee opgestelde kachels die samen zo’n 50 kilowatt leverden. Die warmte moest benut worden om de machine en hydraulische olie enigszins op temperatuur te houden en kwam niet ten goede aan de er werkende mens. Laat ik erbij vermelden dat ik die winterse perioden nooit ziek ben geweest. Van kou word je niet ziek, daar kun je je op kleden, aanpassen aan overmatige warmte is veel moeilijker.

Het was niet gek dat in die loods de temperatuur nauwelijks omhoog te porren was. Door de vele gaten in het dak verdween de warme lucht bijna net zo snel als we ze op de vloer met de kachels probeerden aan te maken. Gekscherend spraken we in die tijd dan ook van hemelverwarming.

De term hemelverwarming kwam weer bovendrijven nadat we al enkele dagen in een steenkoude slaapkamer hier in Kazachstan hadden gelegen. Ondanks de centrale verwarming waarover ik ook nog wel het nodige kan schrijven bleek het bijna niet mogelijk de temperatuur in de slaapkamer tot een aangenaam niveau te brengen.

Bij de traditionele Kazachse bouwwijze worden de muren uitgevoerd van ca. 50 centimeter dik leem. Leem isoleert warmte beter dan baksteen of beton dus zelfs bij extreme temperaturen zorgt een dergelijke muur voor een behoorlijke isolatie. De ramen zijn in het algemeen vrij klein, dubbel en kiervrij gemaakt dus ook daardoor valt het warmteverlies wel mee.

De enige warmtelek in een Kazachs huis is het plafond. Dit bestaat in ons geval uit triplex dat tegen balken is gespijkerd met daar bovenop een dun laagje leem. En daarboven… niets dus. Alleen een uit metaalplaten bestaand dak waar de wind heerlijk onderdoor kan suizen.

Je hoeft dus niet zoals ik een technisch fysicus te zijn al helpt dat wel bij het afschatten van een dergelijk probleem om te snappen dat het plafond in ons geval waarschijnlijk voor de grootste afvoer van warmte zorgt. De temperatuur is tegen het plafond het hoogst vanwege de opstijgende warme lucht dus er staat een groot temperatuursverschil tussen beide zijden. Daaraan valt weinig te veranderen, maar wel aan de isolatiewaarde.

Voor de bouw van ons huis hebben we in het verleden al de nodige gereedschappen en bouwmaterialen gekocht. Zo liggen er reeds geruime tijd een aantal rollen glaswol in de schuur. Veel bouwmaterialen zijn alleen in Shymkent of Almaty te koop en wanneer we daar zijn voor reguliere zaken nemen we graag een hoeveelheid zaken mee terug naar Zhabagly zodat we daar langzaam een voorraad van kunnen opbouwen. Glaswol is daarbij ideaal omdat het niet zwaar is. Gemakkelijk mee te nemen op de imperiaal dus.

Vandaag hebben we twee rollen uitgerold over de balkenlaag boven de slaapkamer. Het effect was direct merkbaar. Waar we de afgelopen dagen nog de elektrische kachel op stand 2 (2000 Watt) moesten laten draaien om de slaapkamer bij te verwarmen tot enigszins aanvaardbare temperaturen kan nu de radiator van de centrale verwarming het zelfstandig aan. En dit terwijl het buiten vandaag nog meer vriest dan gisteren. De Kazachen stonden versteld dat zo’n kleine actie die in minder dan een uur voltooid was zo snel tot resultaat zou kunnen leiden. Ongetwijfeld zullen de plafonds boven de andere kamers nu snel volgen.

Kazachstan heeft twee officiele talen, Het Kazachs en het Russisch. Het Kazachs wordt door ongeveer tweederde van de bevolking gesproken, het Russisch door praktisch iedereen. Op de scholen in Kazachstan kunnen ouders kiezen of hun kinderen onderwijs krijgen in de Kazachse taal of in het Russisch, alle lessen worden in beide talen aangeboden.

Sinds de onafhankelijkheid hebben met name de mensen op het platteland de neiging naar het Kazachs over te gaan. Een gevoel van nationalisme misschien, of afkeer van het oude communistische regime. Dit is bijvoorbeeld merkbaar in Zhabagly waar een aantal jaren geleden de Kazachse en Russische klassen nog redelijk in evenwicht waren, maar tegenwoordig de Kazachse klassen overvol zitten en de Russische bijna leeg zijn. Vijf tot tien kinderen per klas is geen uitzondering. Een probleem is, dat van het Kazachs vele dialecten bestaan. Elmira’s vriendin Assyl bijvoorbeeld die oorspronkelijk uit de regio van Astana komt spreekt van huisuit een versie van het Kazach die voor de zuidelijke Kazachen in onze regio nauwelijks te verstaan is. Het zuidelijke Kazachs kent veel elementen uit de Oezbeekse taal. Er zijn nieuwe woordenboeken voor het Kazachs opgesteld waarin de grootste gemene deler van de woorden uit het gehele land is meegenomen, maar voor veel mensen betekent dit een vervreemding van hun eigen originele taal. Veel kinderen spreken daardoor Kazachse woorden die ze op school geleerd hebben maar die door hun ouders niet worden begrepen.

Het gekke is, dat de tendens zoals die op het platteland merkbaar is, in de stad totaal afwezig is. Op de markten is de voertaal Russisch, in de bussen in Almaty zijn alle aanplakbiljetten Russisch en ook de haltes worden in het Russisch omgeroepen. Het viel Elmira zelfs op dat in het vliegtuig terug naar Kazachstan heel veel etnische Kazachen aanwezig waren, maar dat ze onderling allemaal Russisch spraken.

Er lijkt hierdoor een tweedeling in de maatschappij te ontstaan. De armere en afgesloten bevolking op het platteland neigt naar de Kazachse taal, terwijl de rijke stadse bevolking volledig in het Russisch communiceert.

Heel duidelijk werd dit verschil twee dagen geleden merkbaar toen president Nazerbayev op de televisie zijn nieuwjaarstoespraak hield. Hij hield zijn toespraak zowel in het Kazachs als in het Russisch, maar de toespraak in het Russisch was veel langer en bevatte veel meer details dan de Kazachse versie. Ook zijn er tegenwoordig veel gesprekken tussen Rusland en Kazachstan over verdere samenwerking. Iets waar de Russen veel baat bij hebben vanwege de overvloed aan delfstoffen in dit land en de aanwezigheid van de lanceerbasis Baykonur.

Naar mijn inschatting is de piek van het gebruik van de Kazachse taal daarom geweest en zal om praktische redenen het Russisch langzaam de plaats van die taal opnieuw gaan innemen. Uiteraard blijft er een plaats voor lokale talen—net zoals er een plaats is voor het Fries en andere streektalen binnen Nederland—maar in de algemene omgang zal m.i. het Russisch het Kazachs op den duur volledig gaan verdringen.

Gezien de internationale manier waarop Nathalie zal opgroeien zullen we haar zonder twijfel de Russische klassen laten volgen hier op de school in Zhabagly. Dat geeft meer mogelijkheden naar de toekomst dan het leren van een taal die slechts door zo’n tien miljoen mensen gesproken wordt en praktisch geen geschiedenis kent op het gebied van literatuur of wetenschap.

Standaardisatie, een groot probleem in de Westerse wereld. Wat zou het mooi zijn wanneer alles gestandaardiseerd was. Geen kraampjes meer op de markt waar honderden verschillende maten stofzuigerzakken kunnen worden gekocht, Niet meer op vakantie hoeven met in de tas een verloopstekker voor de vele verschillende stopcontacten die er in de wereld zijn.

Helaas is het nog niet zover, althans niet op alle punten. Enkele weken geleden heb ik in Nederland bij Vogelzang’s Snuffelhoek in Donkerbroek een schenktuit voor een jerrycan gekocht. Vogelzang’s Snuffelhoek is een speciale winkel. Aan de ene kant is het een winkel voor huishoudelijke zaken waar je potten en pannen kunt kopen, schroefjes, kinderspelletjes of je fotorolletjes kunt laten ontwikkelen, aan de andere kant is het een dumpzaak waar legerspullen te koop zijn maar bijvoorbeeld ook grote tenten gehuurd kunnen worden.

De schenktuit die ik gekocht heb is van het type dat op de 20 liter metalen jerrycans past die in het Nederlandse leger worden gehanteerd. Vandaag heb ik de schenktuit geprobeerd op de jerrycans van het Russische leger die wij gebruiken voor benzine en dieselolie en zowaar, het past als gegoten.

Waar stofzuigerfabrikanten het leven van huisvrouwen al jaren moeilijk maken door elke keer maar weer met een ander formaat stofzuigerzak op de proppen te komen hadden de legers op de wereld het al lang door. Ondanks de koude oorlog hebben ze zich in Oost en West geconformeerd naar één formaat jerrycan waarbij zelfs de afmeting van de schenkopening gestandaardiseerd is.