Lammert's Weblog

Veel mensen hebben thuis zo’n ding: een accuboormachine, ooit eens gekocht of gekregen voor verjaardag of Sinterklaas, die het grootste deel van de tijd ergens in een kast ligt. In Kazachstan heb ik er ook één. Een aantal jaren geleden in Nederland gekocht met een vrij grote accucapaciteit en daardoor erg handig in een land waar de stroomvoorziening nog niet op alle plekken doorgedrongen is en verlengsnoeren door al hun beschadigingen vaak eerder een probaat middel voor zelfdoding lijken, dan een inrichting om elektrische energie op gecontroleerde wijze over een gelimiteerde afstand te vervoeren.

Een paar jaar geleden hebben we de accuboormachine met succes gebruikt bij de installatie van ons schrikdraad bij de boerderij. Toen was de accucapaciteit nog voldoende om in één ruk door alle palen rond het terrein van de nodige gaten te voorzien voor de isolatoren. Dat is tegenwoordig wel anders. Eén van de grote problemen van accuboormachines is dat de capaciteit van de accupacks na enkele jaren sterk achteruit gaat. Leuk voor de verkopers van nieuwe packs en boormachines maar slecht voor de reguliere gebruiker zoals ik. Wie heeft er niet zo’n boormachine in de kast liggen die het bij aankoop hardstikke leuk deed, maar tegenwoordig nog nauwelijks in staat is om één gat in een muur te krijgen?

Op zich zijn Nikkel Cadmium en Nikkel Metaalhydride batterijen in staat om minimaal 10 jaar of 1000 ontladingen hun werk te doen. Ik heb hier in Nederland twee batterijen die ik in 1994 gekocht heb maar die nog altijd de maximale capaciteit van 4000 mAh halen. Het kan dus wél! De oorzaak van slecht wordende accupacks van accuboormachines moet in twee richtingen gezocht worden. Ten eerste worden dergelijke apparaten niet periodiek gebruikt. Vaak liggen ze maanden in een kast en worden dan even gepakt voor één of twee gaatjes of schroefjes. Om de accu maar weer vol te krijgen wordt hij dan vaak in de lader gezet zodat hij in ieder geval vol is; zonder eerst volledig ontladen te zijn. Bovendien zijn de meeste laders van boormachineaccu’s ronduit van belabberde kwaliteit. In ons geval zijn beide problemen van toepassing.

Een Nikkel Cadmium accu (en in mindere mate eentje met een Nikkel Metaalhydride vulling) heeft een geheugeneffect. Dit is het gevolg van een chemisch proces binnen in de accu dat er voor zorgt dat een accu die een aantal keren slechts tot de helft ontladen is, daarna denkt dat de maximale ontlading bereikt is wanneer slechts de helft van de capaciteit ontnomen is. De accuspanning zakt dan in en de gebruiker is daardoor geneigd de accu snel weer in de lader te plaatsen. Dat versterkt het geheugeneffect en na een aantal laadcycli is de capaciteit op die manier tot soms maar 30% van de originele capaciteit gedaald.

Lang hebben technici nagedacht over een manier om dat geheugeneffect op te heffen. Uiteindelijk heeft men de oplossing gevonden in een andere laadmethode. Bij conventionele laders wordt een accu met een constante spanning—en bij de duurdere apparaten met een constante stroom—geladen. Bij de nieuwste modellen die meestal gestuurd worden door een microprocessor wordt die laadstroom periodiek onderbroken en wordt met een korte puls de accu snel ontladen. Uiteraard zijn die korte pulsen niet zolang dat alle er net ingepompte energie weer verloren gaat, maar deze manier van periodiek laden en ontladen blijkt een zeer effectieve methode te zijn om het geheugeneffect tegen te gaan. Het is met dergelijke laders zelfs mogelijk om accu’s waarvan de capaciteit reeds ingezakt is weer tot op het oude capaciteitsniveau te krijgen. Ik gebruik voor mijn reguliere batterijen een dergelijke microprocessor gestuurde lader en dat is de reden dat de twee batterijen uit 1994 die ik hierboven aanhaalde nog steeds chemisch gezien kerngezond zijn. In het begin gebruikte ik een conventionele lader van een paar gulden waardoor die batterijen snel tot minder dan de helft van de capaciteit inzakten, na de aanschaf van de duurdere microprocessor gestuurde lader zijn ze weer op topniveau en zullen dat nog wel even blijven.

Nu is het verhaal voor accupacks van boormachines wat ingewikkelder. Degelijke packs hebben een behoorlijke spanning (tegenwoordig vaak 12 of 14,4 Volt, maar mijn model boormachine heeft zelfs een nominale accuspanning van 16,8 Volt) en bij dergelijke hoge spanningen is het genereren van een sterke ontlaadpuls geen triviale bezigheid. De mensen die nog wat natuurkunde kennis van de middelbare school in het achterhoofd hebben zitten zullen weten dat de elektrische energie kan worden berekend als het product van spanning en stroom, dus bij een hoge ontlaadstroom en hoge spanning moeten in korte tijd behoorlijk wat Watts weggewerkt worden. Dat moet opgelost worden met vrij zware elektronica en koelblokken en leidt bij een aculader voor een boormachine al gauw tot zo’n 100 euro aan elektronica en een laadapparaat van enkele kilo’s. Daar zit de gemiddelde consument die een accuboormachine wil kopen om af en toe op zolder eens een gaatje wil boren of een schroefje vast wil zetten niet op te wachten, dus praktisch alle boormachines—inclusief de meer professionele modellen—zijn uitgerust met een standaard lader met een constante spanning- of stroomlading en daarmee is een lange levensduur van de accu niet haalbaar.

Voor mij is de situatie anders. In Kazachstan kun je vaak met een reguliere snoerboormachine niet overweg en is een goede accuboormachine een must, geen hebbedingetje. Vandaar dat ik heb besloten tot een opwaardering van mijn laadapparaat en renovatie van één van mijn twee accupacks. Door een blikseminslag zo’n jaar geleden heeft de lader het al grotendeels begeven en afgelopen week gaf hij helemaal de geest. Als gevolgschade op de blikseminslag was nu de printplaat in de lader gescheurd. Bovendien is één accupack—waarschijnlijk ook door die blikseminslag—volledig kapot. Een acculading is nu nog goed voor zo’n 10 seconden boren, en daar kan zelfs een modern microprocessor gestuurd laadapparaat niets meer aan doen.

Het accupack laat ik renoveren door de Accu & batterijspecialist in Drachten. Dit is een bedrijf dat pas enkele maanden geleden zijn deuren geopend heeft, en gespecialiseerd is in het vervangen van kapotte accucellen in allerhande apparaten door nieuwe hoogwaardige exemplaren. Ik laat mijn kapotte Nikkel Cadmium cellen daar vervangen door hetzelfde aantal Nikkel Metaalhydride cellen, maar dan met een veel hogere capaciteit. Dat geeft mij het voordeel dat ik met dat accupack veel langer kan werken dan voorheen. Omdat ik toch een nieuwe acculader wil kopen maakt die ombouw van Nikkel Cadmium naar Nikkel Metaalhydride niets uit. Ik moet er alleen op letten dat ik een lader koop die zowel mijn nog in Kazachstan liggende en redelijk werkende Nikkel Cadmium blok aan kan en het nieuwe blok met hogere capaciteit, maar dat is voor de moderne laders geen probleem.

Verder schaf ik een accupack lader aan die microprocessor gestuurd is en zo een lange levensduur van het nieuwe pack, en revitalisering van mijn oude pack kan bewerkstelligen. Zelf heb ik de voorkeur voor de Voltcraft Charge Terminal 2500 die bij Conrad Elektronica te koop is. Hij heeft dezelfde mogelijkheden als mijn huidige microprocessor gestuurde batterijlader en is geschikt om accupacks tussen de 1,2 en 24 Volt op te laden. Slechts één nadeel, door het probleem van de energieafvoer dat ik hiervoor al even heb gemeld is het apparaat voorzien van een behoorlijke koeling en daardoor dito gewicht. 3,8 kilo weegt het beest dus dat is even sjouwen in de bagage.

In Kazachstan is kraanwater een schaars product, behalve in Zhabagly. Het dorp ligt vlak bij het Aksu-Zhabagly natuurreservaat waarin zich maar liefst 46 waterbronnen bevinden. De waterleiding van het dorp is aangesloten op één van deze bronnen.

Een ideaal systeem zou je kunnen zeggen. Het water vloeit vrijelijk uit de bronnen het dorp in—ook ‘s winters—en mensen in het dorp betalen dan ook weinig voor de aansluiting op het waterleidingnet. Per persoon 20 Tenge per maand en voor een doorspoeltoilet nog eens 10 Tenge extra. In veel andere dorpen zijn alleen waterputten beschikbaar en in de plaatsen waar wel waterleiding tot in de huizen is is vaak per huis een watermeter geplaatst en moet per kubieke meter worden afgerekend.

Dat voor het water in Zhabagly alleen een vast tarief in rekening wordt gebracht heeft ook zijn nadelen. Weliswaar komt het water van hoog uit de bergen en is er daardoor initieel wel druk aanwezig, maar omdat er niet per afgenomen hoeveelheid betaald wordt laten mensen het vrijelijk stromen. In de zomer hebben veel mensen een tuinslang continu in gebruik om de tuin nat te houden en ‘s winters is het de hele dag open hebben van een kraan de meest beproefde methode om bevriezing van de leidingen en kranen in huis tegen te gaan.

Dat overmatige gebruik heeft natuurlijk zijn invloed op de waterdruk. Het water vloeit net zo hard in het dorp de kranen uit als de bron in het natuurreservaat het kan aanleveren dus praktisch gesproken is er nauwelijks sprake van waterdruk. Dat is niet zo erg voor een normale Kazach, maar de bewoner—zoals wij—die afhankelijk is van moderne faciliteiten als wasmachines en douches is een minimale waterdruk wel van belang.

Jaren geleden hadden mijn ouders een boot. Die lag voor ons huis in het kanaal en om hem van tijd tot tijd schoon te maken hadden we een pomp in gebruik. Slang in het kanaal, pomp aanzetten en je hebt voldoende druk om de boot heerlijk mee schoon te spuiten. Die pomp was van goede kwaliteit en leverde een maximale druk van zo’n 4,5 bar, meer dan er beschikbaar was op het drinkwaternet. Nu is het voor een pomp niet goed, wanneer de perszijde wordt afgesloten door een dichtstaand spuitpistool en indertijd had ik daarom een pompregelaar gekocht. Een ingenieus apparaatje van de firma Steinklauber waarin zich een terugslagklep een drukschakelaar en een hoopje elektronica bevinden. De pompschakelaar schakelt automatisch de pomp aan wanneer de druk aan de perszijde te laag wordt omdat het spuitpistool wordt geopend. Als de druk te hoog wordt omdat het pistool wordt dichtgezet schakelt de automaat automatisch de pomp uit. Een slimmigheidje zorgt er bovendien voor dat de pomp automatisch wordt uitgeschakeld wanneer er 10 seconden geen water is, dit om schade door drooglopen van de pomp te voorkomen.

Standaard worden dergelijke pompregelaars gebruikt in watersystemen om de druk te verhogen, bijvoorbeeld om bij hoge gebouwen het drink- en bluswater tot aan de hoogste verdiepingen te kunnen krijgen en in landen met minder goed werkende drinkwatervoorzieningen om de druk op een minimaal niveau te houden.

Vandaag heb ik de pompschakelaar van de pomp afgeschroefd om mee te nemen naar Kazachstan. Het is een niet te groot elektronisch apparaat van maximaal zo’n halve kilo dus dat kan volgende keer mooi mee in de bagage. Nu we daar in Shymkent bovendien bij toeval een winkel hebben gevonden waar westerse pompen van hoge kwaliteit worden verkocht staat niets meer in de weg om komend jaar onze eigen drinkwatervoorziening van een hydrofoor te voorzien. Want hydrofoor is de officiele naam van zo’n automatisch werkend drukverhoogsysteem in de waterleiding.

Vandaag is Joep aangekomen in Kazachstan. Nee, Joep is geen toerist, maar een knuffelhond die al een aantal jaren in ons bezit is. Als ik een postpakket van Nederland naar Kazachstan verstuur stop ik er vaak een paar lichte zachte spullen in (kleding, slaapzakken of in dit geval een knuffelhond) om de breekbare spullen te beschermen.

Joep heeft kennelijk tijdens de reis wel honger gehad want onderweg heeft hij één van de pakken hagelslag die zich ook in de doos bevond opengemaakt. De hagelslag zat door de hele doos verspreid, dus één van de eerste dingen die Elmira gedaan heeft is Joep in een sopje lekker schoonwassen.

Op de foto heeft Joep zijn arm om zijn zwarte vriendinnetje Snuitje geslagen die al eerder in een doos naar Kazachstan verzonden is.

Vanavond was het zover. Al zo’n twee maanden geleden is Nathalie begonnen met het zelf proberen te staan en te lopen. Eerst trok ze zich vooral op aan de rand van de box en probeerde met stapjes zijwaarts haar wereld daar te verkennen, later vond ze het prachtig om aan de hand van mamma door het huis te stappen.

Vanavond probeerde ze voor het eerst zelf te lopen. Zelf staan ging al, en met de armen van mamma in de buurt durfde ze het voor het eerst aan om stapjes in de richting van mamma te wagen. De zelfstandig afgelegde afstand was nog niet groot, zo’n anderhalve meter maar ze bleef overeind en vond het zelf zo leuk dat ze het daarna nog een aantal keren wilde doen. Ze is er met 8 maanden—net als Elmira vroeger—vroeg bij. Daar zitten duidelijk niet alleen genen van pappa, maar ook van mamma in.

In Nederland is het ongebruikelijk dat in de winterse maanden de reguliere zomerbanden worden verruild voor winterbanden. In veel landen is dat anders. In de koudere landen zoals in Scandinavië is het gebruik van winterbanden zelfs verplicht.

In 1996 ben ik in de winterperiode naar Finland geweest, nog een keer gevolgd door een bezoek in praktisch dezelfde periode in 1998. Wat veel mensen niet weten is dat Finland een topland is op het gebied van productie van winterbanden en wat helemaal weinig mensen weten is dat die banden gefabriceerd worden door Nokia. Inderdaad ja, dat is het bedrijf dat de meeste mensen alleen kennen van hun mobiele telefoons. Nokia is een al zeer lang bestaand bedrijf dat gespecialiseerd was in de productie van kunstof en rubberen artikelen zoals laarzen en autobanden. Pas recentelijk kwamen ze op het idee dat ze mogelijk niet alleen in staat waren om de plastic behuizingen van telefoons te maken, maar ook het elektronische binnenwerk. Van die ommezwaai stamt hun wereldbekendheid.

Finland is een koud land, zeker in de winter. Door de noordelijke ligging heeft de zon in de winter niet of nauwelijks invloed. In tegenstelling tot Noorwegen is er geen invloed van de warme golfstroom en daardoor zijn temperaturen van 30 graden onder nul op veel plaatsen heel gewoon. Bij dergelijke temperaturen heeft zout strooien om de wegen schoon te houden geen zin. In plaats daarvan schuift men de wegen vlak waardoor er een restlaag van sneeuw en ijs overblijft. Daarop rijden de auto’s die in dat land voor zo’n 90% van winterbanden met spikes zijn voorzien.

Ik was indertijd verbaasd door de goede wegligging die dergelijke banden op een glad wegdek verzorgen en na mijn terugkeer heb ik in Nederland voor mijn auto ook winterbanden aangeschaft. Zonder de metalen spikes, want die zijn in Nederland verboden in verband met potentiële schade aan het wegdek. Van die winterbanden heb ik veel profijt gehad.

Kazachstan heeft een landklimaat met als gevolg dat de winters ook daar strenger zijn dan in Nederland. Ook hier wordt weinig tot geen gebruik gemaakt van zout en zand als strooimiddel. Alleen op de gevaarlijke hellingen op de doorgaande wegen wil men bij uitzondering nog wel strooien omdat anders helemaal geen verkeer meer omhoog kan.

Vandaag zijn we naar Shymkent geweest voor algemene inkopen. De hele weg—zo’n 100 kilometer—was één ijs- en sneeuwvlakte en de snelheid kon niet boven de 40 kilometer per uur. Zelfs met die snelheid schoot onze achterwiel aangedreven auto af en toe nog weg. De auto stond nog op de zomerbanden waarmee hij vanaf de fabriek is afgeleverd. Omdat ik binnenkort terug naar Nederland ga voor werkzaamheden en ik Elmira op een veilige manier wil achterlaten hebben we daarom vandaag winterbanden gekocht. Met spikes deze keer want hier in Kazachstan is deze luxe uitvoering van de winterband wel toegestaan. Het zijn geen banden van het merk Nokia geworden, die zijn hier niet te koop, maar Kama’s, het meest voorkomende bandenmerk in de staten van de voormalige Sovjet Unie.

Het resultaat was verbluffend. Op de terugweg konden we zonder problemen 70 kilometer per uur rijden zonder dat de auto de neiging had uit te breken. Het voelt een beetje aan alsof je een schip bestuurt in plaats van een auto. Af en toe schuift de auto zijwaarts een centimetertje weg, totdat één van de spikes weer grip krijgt op de gladde ondergrond. Ik kan nu tenminste met een veilig gevoel terug naar Nederland.

Overigens vielen de afmetingen van de spikes mij hard mee. Ze lijken op kleine schroefjes met een bol kopje van zo’n anderhalve millimeter. Er zitten geen scherpe punten aan die ik had verwacht, dus kans op verwonding van medeweggebruikers bestaat er op die manier niet.

In Nederland zijn dergelijke banden vanwege het lagere aantal vorstdagen en het pro-actieve strooibeleid minder nodig, maar ik zou met mijn ervaringen uit het verleden met mijn vorige auto toch iedereen willen aanraden in de winterperiode reguliere winterbanden aan te schaffen. Het scheelt echt een hele hoop in wegligging!

Een paar dagen geleden heb ik al voorspeld dat ik nog een verhaal aan het Kazachstaanse verwarmingssysteem zou wagen. Dit verhaal begint een paar maanden geleden. Voor Ruslan hadden we het plan opgevat om op zijn verjaardag op 16 oktober jongstleden een mobiele telefoon te geven. Zonder een dergelijk apparaat kun je je ook in Kazachstan niet meer normaal op straat begeven.

In Shymkent zitten de meeste winkels waar mobiele telefoons verkocht worden in één straat. Dat maakt het uitzoeken van een goed en goedkoop model gemakkelijk. Je wandelt op je gemak alle winkels binnen, bekijkt het assortiment en nadat je alle winkels gehad hebt loop je terug naar de zaak waar het model was dat je wilde hebben. In deze winkels is het dan ook een komen en gaan van kijkers met maar zo af en toe een koper.

In één van deze winkels vonden we tijdens de zoekactie naar Ruslan’s toekomstige telefoon tot onze verbazing een vitrine met pompen. Niet zomaar pompen, maar pompen van het gerenommeerde Deense merk Grundfos. Grote pompen met krachtstroommotoren voor hogedruktoepassingen, pompen om in diepe putten te worden neergelaten en ook een serie CV pompen. We waren al maanden op zoek naar een CV pomp voor opwaardering van de centrale verwarming en hier lagen zomaar een aantal exemplaren van een topmerk te wachten op een nieuwe eigenaar. Een CV pomp verwacht je in veel winkels, maar niet in een winkel voor mobiele telefoons. Het bleek dat een kennis van de winkeleigenaar gevraagd had te pompen hier te mogen verkopen omdat hij zelf geen verkoopplek had.

Voor ik verder ga even een korte uitleg hoe vijfennegentig procent van de centrale verwarmingen in Kazachstan werkt. In een vaak zelf gefabriceerde ketel wordt met kolen, gas of olie water verhit. Heet water zet uit en is daardoor lichter dan koud water. Het stijgt op in de ketel en de leidingen en zorgt op deze manier voor natuurlijke circulatie. In de huizen heeft men vervolgens de radiatoren zo in serie aan elkaar geknoopt met buizen, dat de hoogst liggende radiatoren als eerste in de rij zitten en de lager gelegen radiatoren als laatste. De bedoeling is, dat gedurende de tocht van het water door de leiding en de radiatoren het water afkoelt, zwaarder wordt en daardoor als vanzelf naar beneden stroomt.

Dit principe van natuurlijke circulatie klinkt heel aardig maar kent nogal wat nadelen. Ten eerste zijn dikke leidingen nodig om de leidingweerstand te beperken. Bovendien zijn de hoogstgelegen radiatoren het warmst en wordt het water in de volgende radiatoren geleidelijk kouder. Dat is vreemd, want vaak zijn de kamers die op een verdieping liggen slaapkamers die niet zo warm hoeven worden gestookt als de woonkamer op de begane grond. Tenslotte is het met een dergelijk systeem niet mogelijk om radiatoren per stuk aan of uit te schakelen. Door de radiatoren in alle kamers stroomt warm water, ongeacht of het nodig is om die kamer te verwarmen.

Het huis van mijn schoonouders heeft een vergelijkbaar verwarmingssysteem, maar dan alleen gelijkvloers. De verwarmingsketel is in de keuken geplaatst en het eerste warme water stroomt door de radiator in de televisiekamer. De tweede radiator die in de eerste slaapkamer staat wordt ook nog warm, maar dan is de temperatuur zover gezakt dat het water voor de volgende kamers alleen nog handwarm is. De natuurlijke circulatie werkt zo langzaam dat het water al bij de derde radiator is afgekoeld, zelfs als het water in de centrale verwarmingsketel staat te koken.

De noodzaak voor een CV pomp is dan ook wel duidelijk, zeker omdat we over enkele weken hier toeristen op bezoek krijgen die de hele winter willen verblijven en een steenkoude slaapkamer en eetzaal dan niet echt aanbevelenswaardig zijn.

Een paar dagen geleden hebben we bij ons bezoek aan Shymkent daarom een Grundfos CV-pomp aangeschaft. De verkoopster wist van toeten noch blazen. Wij bleken in al die maanden dat de pompen in de vitrine stonden de eersten te zijn die een pomp aanschaften! Als wij niet bij toeval tegen deze winkel waren aangelopen hadden we ze waarschijnlijk ook nooit gevonden. Gelukkig waren de opschriften op de pompen voor mij vrij duidelijk en hebben we een model uitgezocht dat qua leidingafmeting en vermogen goed zou passen.

Vandaag is de ombouw gepleegd. Het systeem is zo aangepast, dat de natuurlijke circulatie vervangen is door circulatie door de pomp. We hebben niet alle radiatoren afzonderlijk regelbaar gemaakt. Dat zou een te grote aanpassing in het leidingwerk betekenen. Bovendien werkt het systeem nu nog steeds via natuurlijke circulatie, mocht de elektriciteit voor langere tijd uitvallen. Bij de recente sneeuwproblemen in de Achterhoek hebben veel mensen dagenlang zonder verwarming gezeten omdat de elektriciteitsvoorziening was gestopt. Zo’n probleem zullen we hier niet ondervinden.

Stopcontacten zijn hier een schaars goed en daarom was het even zoeken naar een goede plek voor de pomp. Uiteindelijk is de pomp in de eetzaal geplaatst achter de laatste radiator waardoor hij het koude water terug de verwarmingsketel inblaast. Het apparaat is zo geluidloos, dat zelfs als je bij de pomp staat nog nauwelijks door hebt dat hij draait.

Mijn schoonvader wilde eerst maar nauwelijks geloven dat een dergelijke pomp de circulatie op gang zou houden. Nadat de pomp geplaatst was bleef hij maar alle kamers rondlopen om tot zijn verbazing te constateren dat alle radiatoren nu dezelfde temperatuur hadden. Nu nog glaswolrollen op de overgebleven plafonds en de toeristen kunnen komen.

Vandaag kwamen toevallig zowel Gulnara als Diana op bezoek. Een mooie gelegenheid om een foto te maken met alle kleinkinderen van mijn schoonouders.

Bovenste rij: Gulnara, Bigsultan, Nathalie, Natasha en Diana.

Onderste rij: Machabat en Alexei.

Ik heb al enige keren aandacht besteed op mijn weblog aan overspanningsbeveiligingen. Zelf heb ik hier een paar beveiligingen in elkaar gesoldeerd die bij het minste of geringste de stroomtoevoer naar gevoelige gebruikers afschakelen. Voor onze televisie, videorecorder en aanverwante apparatuur maakten we tot nog toe gebruik van een in de winkel gekochte beveiliging.

In het moderne rustige Nederland is er praktisch geen reden meer om overspanningsbeveiligingen te plaatsen om apparatuur te beschermen. De stroomtoevoer is constant en pieken of storingen op de lijn zijn een zeldzaamheid. Bij ons zijn er twee redenen waarom een dergelijke beveiliging wel handig is. Ten eerste lopen de elektriciteitsleidingen boven de grond waardoor de kans op blikseminslag reëel is. Bovendien is er hier een ander groot gevaar: de mens. Ongeveer twee keer per jaar presteren elektromonteurs van het elektriciteitsbedrijf het hier om een faselijn met de nuldraad te verbinden. Het resultaat is dat er dan tijdelijk 380 Volt op de lijn komt te staan waar weinig apparatuur tegen bestand is.

Enkele maanden geleden is hier in Zhabagly blikseminslag op de bovenleiding geweest. Dit heeft tot gevolg gehad dat mijn zelf in elkaar gebakken beveiliging keurig zijn werk heeft gedaan en de varistor en zekering die ik had geplaatst de er achter hangende apparatuur van de ondergang heeft gered. Ook de televisie, satellietontvanger en andere apparatuur achter de gekochte beveiliging waren nog heel en vandaag heb ik gekeken op welke manier de beveiliging de blikseminslag heeft verwerkt.

Er is duidelijk sprake geweest van een grote steekvlam. De kleur van de onderdelen is nog nauwelijks zichtbaar en in de ronde varistor rechts is een gat te zien in de behuizing waar hij open gesprongen is door de grote stroom die er doorheen is gelopen.

Op de tweede foto zien we de printplaat na demontage. Rechts voor de printplaat ligt een kern van wat waarschijnlijk een derde varistor is geweest. Door de hitte is het centrum gesmolten. Het zal duidelijk zijn, de beveiligingsfunctie van deze overspanningsbeveiliging is er niet meer. Maar hij heeft zijn werk gedaan en de schade is nu beperkt gebleven tot de aanschaf van een paar euro aan onderdelen, of op zijn hoogst een nieuwe overspanningsbeveiliging.