Morgen hebben we een afspraak bij de Nederlandse ambassade voor de visumaanvraag van Elmira. Bovendien halen we dan de tickets op voor onze vlucht naar Nederland bij het KLM kantoor. Vorig jaar zijn we steeds per trein naar Almaty gegaan vanwege de slechte weg en onze zeer jonge Nathalie. De reparatiewerkzaamheden op het traject Almaty-Bishkek zijn nu echter helemaal voltooid en Nathalie heeft voldoende ervaring in autorijden dat ze zich op de achterbank met mamma niet verveelt. Daarom gaan we voor het eerst in anderhalf jaar weer met de auto naar Almaty.
Met de eigen auto rijden heeft behoorlijk wat voordelen. Ten eerste is de benzine op het traject goedkoper dan de treinkaartjes. Daarnaast reizen we overdag waardoor we meer zien, en is de reistijd korter dan over het spoor, Maar bovenal kunnen we veel gemakkelijker spullen meenemen en hoeven we in Almaty zelf niet met een taxi of bus te reizen. Achter in de kofferbak nemen we behoorlijk wat spullen mee. Kleding, lekker eten en drinken voor onderweg en natuurlijk speeltjes voor Nathalie.
Het traject naar Almaty is langer dan vorig jaar. Door een onbegaanbare brug op het traject Bishkek-Merke moeten we omrijden over Shu. Volgens de kaart is de omweg zo’n 25 kilometer dus dat valt nog wel mee. In Shu is weinig te doen. Het is een vervallen stadje dat als we er doorheen rijden niet veel groter blijkt dan Zhabagly en het is voornamelijk bekend van de drugsteelt. Daar hebben we echter geen last van. Wel last hebben we van de horden vliegen die in dit gebied op onze voorruit uitelkaar spatten. Gelukkig rijden we oostwaarts van de zon af, maar wanneer we morgen terugrijden zal het ongetwijfeld het zicht beinvloeden.
Wegen in Kazachstan zijn lang en recht met slechts hier en daar een orientatiepunt. Daardoor ontstaat er nogal eens zoiets als wat in goed Nederlands polderblindheid wordt genoemd.
Een treffend voorbeeld van het gevolg van polderblindheid zien we op de weg tussen Merke en Shu. In een scherpe bocht bij een dorpje heeft een MAN truck met oplegger de buitenbocht genomen en is van het talud gevallen. Een collega vrachtwagen staat erbij, gezien de MAN truck waarschijnlijk van dezelfde vervoersfirma. Omgevallen vrachtwagens zien we trouwens vrij veel in Kazachstan. De in het algemeen veel te zware lading, slechte remmen en soms onverwachte wegomstandigheden geven veel meer aanleiding tot dergelijke ongelukken dan in Nederland. De commotie is ook minder. Waar een omgevallen vrachtwagen in Nederland vaak tijdens de verkeersinformatie wordt omgeroepen krijgt het in Kazachstan slechts zelden enige aandacht. Zelfs de lokale politie komt vaak maar even kijken om dan vervolgens weer bezig te gaan met belangrijker dingen, zoals geld aan automobilisten vragen die volgens de radardetector te hard gereden hebben.
De laatste keer dat we het traject naar Almaty hebben gereden was bijna de volledige weg tussen Bishkek en Almaty op de schop. Vele kilometers moesten we over provisorisch aangelegde zandpaden rijden en op de stukken die wel klaar waren was vaak de maximum snelheid maar vijftig kilometer per uur. Die tijden zijn echter voorbij. Op het traject ligt nu een weg volgens Europeese kwaliteitsnormen. Op de stukken die door de heuvels en bergen lopen is veel werk besteed om de hellingen zo gelijkmatig mogelijk te laten verlopen. Vele tonnen steen en zand zijn verplaatst om een zo gemakkelijk mogelijke weg aan te leggen. Wat dat betreft is er behoorlijk wat verbeterd. Kostte het traject van zo’n 200 kilometer een jaar geleden bijna net zoveel tijd als het traject van meer dan 400 kilometer van Bishkek naar Zhabagly, tegenwoordig is het in een vloek en een zucht gedaan.
In Almaty is de chaos echter groter dan ooit. De welvaart die er in de stad heerst zorgt ervoor dat er steeds meer mensen een auto kunnen betalen. De wegen zijn in de Sovjettijd al breed uitgevoerd, maar zelfs de vier rijstroken per richting op de doorgaande trajecten in de stad zijn nu volledig dichtgeslibt. Almaty kent niet zoals vele andere steden een ringweg circulatie, dus alle verkeer moet zich door een aantal hoofdstraten in de stad zelf persen. Daardoor kost het toch nog meer dan een uur voor we van de rand van de stad het vliegveld in het noorden bereikt hebben waar we bij baboeshka de nacht gaan doorbrengen. Om half acht ‘s avonds zijn we op de plek van bestemming aangekomen. De auto kunnen we voor één nacht stallen voor 100 Tenge bij het luchthaven hotel. Voor die prijs (65 eurocent) hoef je bij Schiphol niet meer te proberen een parkeerplaats te bemachtigen.
Dingen in Kazachstan gaan niet altijd zoals gepland. Gisteren zouden we met de auto de nodige lekkernijen uit Shymkent ophalen voor de verjaardag van Nathalie vandaag. Daarom moeten we vandaag eerst weer naar Shymkent voor het inkopen van ondermeer de taart. Zonder taart immers geen verjaardag, zelfs niet in Kazachstan.
Het kinderfeestje dat we ‘s avonds houden is nogal beperkt. Elmira’s zus Gulnara komt rond negen uur in de avond met de kinderen Bigsultan en Machabat. Dat klinkt wat laat voor een Nederlands kinderfeestje, maar in Kazachstan is dat heel gewoon. Onze eenjarige Nathalie gaat zelden vroeger dan half twaalf in de avond naar bed.
De taart blijkt bij Nathalie duidelijk favoriet. Nauwelijks staat ie op tafel of ze heeft met haar hand al een slagroompunt te pakken. Machabat en Bigsultan zitten duidelijk verbaasd te kijken naar onze kleine opdonder.
Voor ik het hoongelach wil horen van de mensen die altijd al gezegd hebben dat een Lada geen auto is en elke 100 kilometer een onderhoudsbeurt behoeft allereerst een stukje historie.
Twee jaar geleden hebben we onze Lada gekocht bij de Lada dealer in Shymkent. Bij de eerste onderhoudsbeurt na 2500 kilometer hebben ze daar vergeten de vetdop van de wielnaaf van ons wiel linksvoor terug te plaatsen. Daar kwamen we pas na een paar dagen thuis achter waardoor we een behoorlijk aantal kilometers met open wiellager hebben gereden. We hebben uiteraard direct een nieuwe dop geplaatst, maar in de dagen ervoor heeft zich ongetwijfeld zand in het vet gemengd. Vandaag in de buurt van Sastobe was het zover. Tijdens het langzaam bergop rijden achter een volgeladen Kamaz hoorden we een metalig gekraak. Toen we de auto aan de kant van de weg stopten bleek dat het wiellager het na meer dan 50.000 kilometer zandhappen begeven had.
Dit was duidelijk niet gepland. We wilden vandaag eigenlijk naar Shymkent om de nodige inkopen te doen voor Nathalie’s verjaardag morgen. De ANWB kennen ze hier niet en voor acuut onderhoud ben je in het algemeen aangewezen op je eigen vindingrijkheid. Doorrijden met het kapotte wiellager zou in principe nog kunnen, maar je weet nooit wat je dan nog meer beschadigt. Bij het verwijderen van de vetdop blijkt het niet verder rijden een goede keuze. Door de wrijving van het kapotte lager staat het lagervet te koken. De dop schiet er als een champagnekurk met een knal af en vliegt meer dan een meter weg. We hebben indertijd niet voor niets voor een Lada Zhiguli gekozen. Van dit model rijden er talloze exemplaren in onze regio rond en in elk zichzelf respecterend dorp zit wel een reparatiebedrijfje en onderdelenwinkel waar we met onze auto terecht kunnen. Vanaf de plek waar de auto gestrand is, is de dichtstbijzijnde plaats Bellawodda, de plaats waar wij ook het reguliere onderhoud doen.
Elmira blijft met Nathalie bij de auto achter—die we lekker in de schaduw van één van de schaarse bomen hebben geparkeerd—en ik ga met Ruslan die toevallig mee was om onderdelen voor de tractor te kopen op weg.
Vervoer vinden is nooit een probleem in Kazachstan. Vele chauffeurs zijn blij om een paar centen bij te verdienen door lifters op te pikken en bovendien is op het traject Zhabagly Shymkent bijna één op de tien voertuigen een minibusje. Na enkele minuten aan de kant van de weg te hebben gestaan worden we door zo’n minibusje opgepikt. De chauffeur weet een goede onderdelen winkel in Bellawodda en na een minuut of twintig rijden worden we daar keurig voor de deur afgezet. 200 Tenge kost het ritje voor ons gezamelijk, dus nog geen anderhalve euro.
Wiellagers voor de Lada blijken hier inderdaad op voorraad te liggen. Gelukkig zijn het Russische. De Chinese varianten die ook hier en daar te koop zijn hebben vaak een levensduur die uitgedrukt kan worden in weken. Russisch materiaal komt qua levensduur in de buurt van reguliere Westerse merken. Samen met een tube Lithium-vet zijn we 750 Tenge kwijt ofwel 5 euro. Tenslotte hebben we voor de inwendige mens ook nog wat nodig, het is tenslotte bijna 35 graden. Met een fles Sprite en de onderdelen lopen we terug naar het centrum van het dorp waar een busstation is. Ook taxi’s naar de omliggende dorpen staan hier meestal de wachten. Na wat rondvragen vinden we een chauffeur die ons terug wil brengen naar de plek waar onze auto staat. Voor 500 Tenge belanden we een dik kwartier later op de plek waar Elmira nog steeds met Nathalie zit te wachten. Gelukkig was een tankstation vlakbij waar Elmira in de tussentijd ook drinken en wat te eten heeft gekocht.
Om een wiellager te wisselen heb je normaal een pers nodig om het oude lager netjes uit te persen en het nieuwe lager aan te brengen. We sjouwen veel mee aan gereedschap in onze kofferbak, maar een mobiele pers zit daar nog niet bij. Goed geproportioneerde tikken met een hamer doen echter ook wonderen en na een uurtje sleutelen, schoonmaken en monteren beschikt onze auto over een nieuw geluidloos en spelingsvrij wiellager.
Het is inmiddels bijna zes uur en de markt in Shymkent is al afgelopen. De supermarkt is elke avond tot negen uur open en daarom rijden we toch maar door naar Shymkent om in ieder geval de meest noodzakelijke spullen te kopen. Morgen op de verjaardag van Nathalie zullen we nog een keer moeten voor de laatste zaken en natuurlijk de taart.
Kazachstan heeft een lange historie. Trajecten van de zijderoute waarmee kostbare producten vanuit China naar het Westen werden vervoerd liepen langs de zuidrand van het land tegen het bergmassief. Duizenden karavanen moeten in die tijd het huidige Zhabagly zijn gepasseerd dat slechts op 10 kilometer van de Chokpak pas tussen het Karatau en Tien Shan gebergte ligt. Door de rijkdom die in die tijd in het gebied heerste waar ik nu woon zijn er vele gebouwen neergezet waarvan een aantal nog bewaard of gerestaureerd zijn. Eén daarvan is het Aisha-Bibi mausoleum op ongeveer 15 kilometer ten westen van de stad Taraz. Dit gebouw stamt uit de pre-mongoolse tijd en is het mausoleum van een jonge Oeigoerse vrouw die op weg naar haar ware liefde door een ongeluk om het leven kwam. Het mausoleum is recentelijk gerestaureerd waarbij net als origineel alleen gebruik is gemaakt van handgesneden veelvormige bakstenen.
Ik heb het al eerder gezegd, Elmira en ik zijn gigantische rommelmakers. Een tijdje geleden hebben we besloten daar wat orde in te brengen door een kast of commode te kopen. Een geschikt exemplaar hebben we echter nog niet gevonden. Vandaag zijn we weer op pad gegaan.
Goede meubelzaken in Kazachstan zijn moeilijk te vinden. De meubels van Kazachse origine zijn zeer slecht van kwaliteit. Daarnaast zijn er meubels uit Italië te koop waar de prijs/prestatieverhouding helemaal zoek is. Gelukkig komen er langzamerhand ook winkels die inspelen op de groeiende middenklasse in het land. Betaalbare maar kwalitatief goede meubels.
Een opkomend merk in Kazachstan is BRW, afkorting voor Black, Red, White. Dit meubelbedrijf met productielokaties in ondermeer de Oekraine en Polen levert bouwpakketten voor meubels in allerhande stijlen. De bouwpakketten zijn goed verzorgd en van kwalitatief uitstekend materiaal. De meubels worden niet alleen in Oostblok landen verkocht, maar bijvoorbeeld ook via Cash en Carry verkoop in Canada. De slimme opzet van het bedrijf is, dat meubelwinkels de meubels via een soort tupperware programma kunnen krijgen. Enkele showmodellen worden gratis geleverd voor de showroom; wanneer een klant een meubel koopt kan die worden afgehaald bij het centrale magazijn van BRW. Op die manier hoeft een meubelzaak niet te investeren en kan BRW gemakkelijk een groot aantal verkooppunten in een stad creëren.
Vandaag zijn we bij een meubelzaak geweest waar ze BRW meubels verkopen. Ons oog viel op een commode van 150 centimeter breed met acht laden. Voldoende om veel spullen in op te bergen. De commode is er eentje uit de Kent serie. Nostalgisch aandoende meubels, maar wel van moderne materialen zoals MDF en kogelgelagerde laden. Uiteindelijk hebben we er daarom maar een exemplaar van gekocht.
Vandaag was het eindelijk zover. Van het kadaster was een ambtenaar beschikbaar om onze twee terreinen in te komen meten. Elmira heeft haar vanochtend uit Wanovka opgehaald. Het inmeten van een bestaand bouwterrein is nog niet zo gemakkelijk. Allereerst moet de werkelijke erfgrens worden bepaald. In Nederland kennen we dergelijke problemen al lang niet meer omdat in het kadaster daar elke vierkante meter is toegewezen en opgetekend, maar bij ons in Kazachstan gaat dat nog net als in de tijd van Napoleon toen het Kadaster werd ingevoerd.
In 1810 werd Nederland onderdeel van het Franse keizerrijk. Op dat moment werden allerlei wetten verplicht, waaronder de wet op het innen van grondbelasting. Om grondbelasting te kunnen innen was het noodzakelijk van alle terreinen de afmetingen en eigenaar te kennen. Geen triviale zaak overigens. Op 21 oktober 1811 werd bij keizerlijk decreet vastgesteld dat in Nederland een kadastersysteem naar Franse norm moest komen, maar het duurde tot 1 oktober 1832 voor alle percelen waren opgemeten en in het archief vastgelegd. Probleem daarbij was ondermeer dat na de ineenstorting van het Franse keizerrijk er een aantal jaren geen metingen werden verricht.
Het zal 180 jaar geleden in Nederland ongeveer net zo gegaan zijn als nu bij ons. Over het hek hangende buren die verklaren dat die pruimenboom daar in de hoek dertig jaar geleden door hun geplant is en dat opa in het schuurtje daarachter nog zijn eerste arreslee had gemaakt. Vanwege onze twee bouwterreinen hebben we te maken met vier buren, waarvan er maar één bleek te bezitten over een officiële plattegrond van hun terrein. Bij de andere buren is de grens vastgesteld op grond van logische overwegingen zoals plaatsing van schuurtjes, muurtjes of bomenrijen. Ons bouwterrein in het centrum van het dorp is nu officieel vastgesteld als een trapeziumvorm met een grootste breedte van 36 meter en een kleinste breedte van 33 meter. De diepte is 84,5 meter. Dat levert ons totaal 2915 vierkante meter bouwterrein op. Voldoende om ons stulpje op te bouwen. Ons tweede terrein bleek meting beduidend smaller dan op de originele plattegrond van het huis, wat ons vermoeden doet versterken dat er huisnummers door elkaar zijn gehaald waardoor ons huis abusievelijk als afgebroken te boek staat. Hopelijk komt hier de komende weken duidelijkheid in.
Op de foto overhandigt een buurvrouw de officiële plattegrond van hun terrein aan de meet-ambtenaar.
Omdat er maar één ambtenaar beschikbaar was om onze terreinen te meten helpt Elmira hier met het meetlint om de terreinafmetingen te bepalen.
Stroomvoorziening in Kazachstan is niet zo vanzelfsprekend als in Nederland. Vandaag is voor de tweede keer de stroom uitgevallen. Gisteren hebben we een etmaal zonder stroom gezeten, hopelijk duurt het vandaag korter. Gisteren is in de loop van de ochtend is het hele dorp van het net afgesloten en pas vanochtend werd de spanning opnieuw aangeschakeld. Een etmaal is te overleven maar wel lastig. Het vlees in de diepvries blijft gedurende die tijd gelukkig wel bevroren. De koelkast kan de lage temperatuur niet zolang vasthouden, maar daar ligt meestal niet zoveel bederfelijke waar in. Ook de elektrische boiler kan een etmaal zonder stroom overleven wanneer we een beetje rustig aan doen met warm water gebruik.
Lastig is het echter ‘s avonds. Kazachstan is voor het tweede achtereenvolgende jaar niet omgeschakeld op zomertijd waardoor het ‘s avonds vroeg donker is. Rond acht uur gaat de zon onder en om half negen is de schemering goeddeels overgegaan in de nacht. Gelukkig hebben we redelijk wat materiaal om ons ook in die donkere periode van licht te voorzien. Kaarsen zorgen voor de sfeerverlichting, een paar zaklantaarns op oplaadbare penlights zijn handig om naar de WC te gaan en het kippenhok af te sluiten. Maar voor de verlichting van de kamer waar wij werkelijk zitten hebben wij een Coleman benzinelamp. Deze lamp heb ik in Nederland gekocht en is eigenlijk bedoeld om wanneer toeristen de bergen in gaan en in één van de onderzoekshuizen in het Aksu-Zhabagly natuurreservaat de nacht doorbrengen daar voor licht te zorgen om bij te koken en te eten. Nu doet de lamp dankbaar dienst als hoofdverlichting bij het koken en avondeten bij ons thuis. De lamp werkt op benzine. Op een tankje vol kan de lamp ongeveer vijftien uur branden, wat neerkomt op een paar centen benzine per uur. Het licht dat er af komt is vergelijkbaar met het licht van een 100 Watt gloeilamp. Fel wit, zonder flikkeringen of andere problemen. Het enige wat je continu hoort is het geruis van de benzine in de vergasser. Zelfs met de aromatische benzine die ze hier in Kazachstan gebruiken is er nauwelijks sprake van stank.
Voor mensen die ver op pad gaan waar de reguliere elektrische of op gastankjes werkende lampen niet meer voldoen kan ik zeker een Coleman benzinelamp aanraden. Het geeft het comfort van elektrisch licht op de meest onherbergzame plaatsen. Een gebruikte lamp is misschien wel wat lastig in het vliegtuig mee terug naar huis te nemen. Ik vermoed dat de meeste vliegtuigmaatschappijen problemen hebben met bagage waar nog een restant benzine in kan zitten.
In Kazachstan loopt het vee niet in netjes met prikkeldraad afgebakende weilanden zoals in Nederland. Herders gaan met de kudde op stap en komen ‘s avonds weer thuis. Hier drinkt een gemengde kudde van rundvee en schapen in een riviertje.
