Lammert's Weblog

Vandaag is onze achterbuurman Agil overleden. Hij was al enige tijd ziek, en op 67 jarige leeftijd heeft het lichaam uiteindelijk de geest gegeven. In Kazachstan is het gebruikelijk dat overledenen binnen een etmaal begraven worden. Alvorens de begrafenis plaatsvindt komen vrienden en bekenden langs om afscheid te nemen. Hierbij is het gebruikelijk dat de gasten ook te eten en te drinken krijgen—alsof de nabestaanden niet wat anders aan hun hoofd hebben—en daarom hebben mijn schoonouders tot laat in de avond geholpen met het slachten en bereiden van een schaap, eten klaar maken, bedienen en alles in gereedheid te brengen voor de begrafenis morgen.

Omdat het een arm gezin is springt de lokale moskee bij in de kosten van de begrafenis. Op de foto de achterbuurman op archiefbeeld uit 2003, toen hij drie jaar geleden bij ons nog hielp bij de bouw van een douche en WC ruimte.

Nathalie heeft al een paar dagen bronchitis. We zijn met haar naar de polikliniek in het dorp gegaan en de daar voorgeschreven antibioticum kuur heeft de ergste problemen opgelost. Koorts heeft ze niet meer, maar de ademhaling is vooral ‘s avonds erg onrustig. Omdat ik zelf af en toe last heb van CARA kan ik aan het geluid dat haar ademhaling voortbrengt redelijk goed inschatten welk probleem er is. Een zuchtje Ventolin zou vanavond wonderen doen, maar hoe dien je dat een kind van nog geen anderhalf jaar toe? Voor de mensen met een gezonde ademhaling die niet weten waar ik het over heb: Ventolin is een aerosol dat je inademt vanuit een zogenaamde inhaler. Je ademt met een flinke teug in, en tegelijkertijd druk je op de onder druk staande medicijnhouder waardoor er een afgepaste hoeveelheid medicijn vrijkomt. Die wordt dan meegezogen met de ingeademde lucht de longen in. Maar een kind van anderhalf kun je moeilijk uitleggen dat zij diep moet inademen, juist op het moment dat pappa op een apparaatje in haar mond drukt.

In Nederland zijn hulpmiddelen te koop zoals de BabyHaler, waarmee eerst de Ventolin in een buis wordt gespoten en het kind vervolgens via een mondstuk of mondkapje het geneesmiddel inademt. Dergelijke hulpmiddelen heb ik hier in Kazachstan in een apotheek nog nooit gezien, en ik vermoed zelfs dat ze afgezien van misschien Almaty en Astana hier niet te koop zijn. Bovendien, is het nu bijna tien uur in de avond en de dichtsbijzijnde apotheek waar ze zoiets mogelijk zouden hebben is in Shymkent, 100 kilometer verderop. Creativiteit is mij echter niet vreemd. Zoekend in de keuken naar een mogelijke oplossing kwam ik een kartonnen Pringles chips bus tegen. Ongeveer van het formaat van de BabyHaler, achtergelaten door een toerist een paar weken geleden. In het uiteinde van de bus heb ik een gat gemaakt waarin de Ventolin medicijnhouder kan worden geklemd, en nog enkele kleinere gaten voor de luchttoevoer tijdens het inademen. Er zitten geen terugslagkleppen in zoals in het echte apparaat, maar voor Nathalie was het goed genoeg. De opening van de bus over de mond schuiven, de inhaler enkele keren indrukken om de bus te vullen met medicijn, en na een paar teugen lucht hield het kuchen op.

Hoe vertederend, de glimlach van Nathalie nadat pappa dit speciale instrument voor haar had uitgedokterd.

Eén van mijn favoriete software programma’s is Floorplan van IMSI. Het is een programma waarmee eenvoudig huizen kunnen worden ontworpen en in 3D bekeken. Op die manier kan in een paar uur een ontwerp worden gemaakt, en worden beoordeeld op zijn voor- en nadelen. Het meest recente ontwerp van het huis dat we hier in Kazachstan willen bouwen had een zolderverdieping waarop de slaapkamers zijn gelegen. Nadat ik een maandje geleden tijdens een warme dag een satellietschotel bij mijn ouders heb geinstalleerd waarvan de bekabeling via de zolder liep ben ik echter anders over die oplossing gaan denken. Vlak onder een dak kan het met een brandende zon behoorlijk heet worden en aan een brandende zon hebben we in Kazachstan ‘s zomers geen gebrek. Het ontwerp is daarom wederom veranderd tot een huis met slechts een benedenverdieping en een puntdak, meer lijkend op de huizen hier in Kazachstan dus. Onder het puntdak is voldoende ruimte om spullen op te slaan die we voor langere tijd niet nodig hebben, zoals campingspullen en andere attributen die alleen in het toeristenseizoen nodig zijn.

De buitenmaten zijn door de kamer-herschikking wat groter geworden, maar vierkante meters kosten toch bijna niets. Toen ik enkele weken geleden naar Kazachstan vloog zat het vliegtuig vol met Nederlanders vanwege een meeting over hoogbouw in Kazachstan. Toen hoorde ik enkele directeuren van grote Nederlandse bouwbedrijven in de wachtruimte van Schiphol tegen elkaar zeggen: “Ze hebben zoveel ruimte en zo weinig mensen, en toch zijn ze in Kazachstan zo gek dat ze de hoogte in willen bouwen”. Ik heb dat advies van Neerlands topje van bouwers nu ter harte genomen. Het huis wordt plat en laag. Ook goed voor de oude dag als ik een oud opaatje word dat niet meer trappen kan beklimmen. Ik kan dan nog heel lang samen met Elmira van ons huisje dicht bij de bergrand genieten.

Af en toe proberen we een gerecht uit één van de kookboeken die ik naar Kazachstan verscheept heb. Vandaag stond kaasfondue op het programma. Een kaasfondue is niet al te moeilijk te maken. Het bestaat voornamelijk uit gesmolten kaas, op smaak gebracht met kruiden waarin verschillende gerechten zoals brood, krielaardappeltjes of asperges gerold in ham gedoopt worden.

Het recept dat we gebruikten sprak van een droge witte wijn die warm gemaakt moest worden, waarna de kaas daarin gedompeld zou kunnen worden om te smelten. In de supermarkt hebben we hiervoor speciaal een fles droge witte wijn aangeschaft. Nadat het gerecht bereid was waren alle culturen het er overeens. De wijn was qua smaak veel te overheersend, om maar niet te zeggen vies. Mogelijk hadden we een iets te droog exemplaar uit de schappen getrokken. Jammer van de kaas, maar het grootste deel van de lekkernij is uiteindelijk aan de honden opgevoerd.

Voorlopig blijven we maar weer even bij de kruidenmixen van Honig. Daarvan is de smaak door deskundigen samengesteld.

Vorige week zondag zijn we naar de veemarkt geweest om de actuele prijs van rundvee te bekijken. We hebben toen op enkele plaatsen al laten vallen dat we enkele stieren in de verkoop hebben en prompt kwamen maandag de eerste gegadigden om het vee te bekijken. Helaas was de prijs die ze wilden bieden voor ons niet goed genoeg en keerden ze onverrichterzake huiswaarts. Vandaag waren er twee nieuwe gegadigden. De prijs die ze boden was hoger, en bovendien hadden ze interesse in één van onze jongere koeien. Drie dieren zijn er uiteindelijk verkocht tegen een prijs die hoger ligt dan de actuele prijs op de veemarkt. De dieren zijn dezelfde avond nog opgehaald en contant afgerekend.

Moderne auto’s met elektronica en inspuitsystemen kennen het niet meer: de handmatige zomer- en winterstand voor de luchttoevoer. Onze Lada kende het echter tot voor kort nog wel.

Een verbrandingsmotor is in feite een kleine chemische fabriek. Benzine en lucht worden in optimale mengverhouding bij elkaar gebracht, een vonk wordt op het juiste moment gegenereerd en de ontstane ontploffing zorgt voor het in beweging brengen van een zuiger. Voor optimaal rendement van dit proces moet echter aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Eén van die randvoorwaarden is, dat de aangezogen lucht van een vrij constante temperatuur is. Varieert de temperatuur teveel, dan kan het verbrandingsproces niet optimaal verlopen. Is de lucht te koud, dan kan bij een carburateurmotor zoals de onze bovendien bevriezing ontstaan door de verdampende benzine. Die bevriezing kan zelfs optreden wanneer de buitentemperatuur nog boven nul is. In het algemeen zorgt dat ervoor dat de auto na een kilometertje of tien stopt en pas na een paar minuten stilstand als de carburateur door het hete motorblok weer is ontdooid opnieuw wil starten.

De meeste auto’s zijn daarom uitgerust met een systeem om de temperatuur van de inlaatlucht te regelen. Bij oudere modellen op carburateurbasis gaat dat vaak heel eenvoudig met een handmatig in te stellen klep waarmee de aanvoerlucht vanaf een koud punt onder motorkap, of een warm punt wordt weggezogen. Bij elektronisch geregelde injectiemotoren komt dat wat precieser en gaat de instelling van de klep automatisch. Oudere motoren moet je handmatig op de zomer- of winterstand zetten, omdat het bij nieuwe motoren automatisch gebeurt hoeft dat niet meer.

Onze Lada is voorzien van een handmatige driewegklep die gemonteerd is aan de inlaatzijde van het luchtfilter. Met de klep kan worden gekozen of de lucht via een buis langs de accu wordt gezogen (koude lucht) of via een metalen stofzuigerslang langs de uitlaatbuis (warme lucht). De klep heeft ook nog een tussenstand waarbij half koude, en half warme lucht wordt aangezogen. Voor het kwakkelweer zeg maar.

Vorige herfst hebben we problemen gehad met de zomer/winterstand instelling. We wonen tegen de bergwand aan waardoor ‘s ochtends en ‘s avonds de motor het beste op de winterstand kan staan. Als we echter overdag naar Shymkent rijden kan het daar nog dertig graden zijn waardoor de aangezogen lucht veel te heet zou worden. Dagelijks enkele keren omschakelen is niet echt een oplossing, maar een jaar daarvoor had ik al eens een oplossing op een Engels Lada forum gelezen.

Het luchtinlaatfilter van de carburateurversie van het Zhiguli model dat wij rijden heeft dezelfde bouw als het filter van de injectiemotor van de Lada Samara. Ook de bouwvorm van de zomer/winterstand klep is hetzelfde. Het verschil is echter dat de injectiemotor van de Samara zo gevoelig is voor de temperatuur van de aangezogen lucht dat handmatig omschakelen met de seizoenen niet meer volstaat, en daarom is bij die auto gekozen voor een driewegklep waarbij de klep thermostatisch bediend wordt. Een thermostaatelement in de driewegklep beweegt de interne klap zodanig, dat geprobeerd wordt een temperatuur te houden van de aangezogen lucht van ongeveer 25 graden. Als de lucht te koud wordt zal de klep de aanzuigopening vanuit de stofzuigerslang vanaf de uitlaatpijp verder openen, terwijl bij de warme lucht de klep juist zo beweegt dat er meer koude lucht uit de pijp naast de accu wordt aangetrokken. Dit systeem werkt automatisch en zonder elektrische componenten, puur op basis van een mechanisch thermostaatelement.

Op het Engelse forum stond vermeld dat ombouwen van een Zhiguli klep naar een Samaraklep goed mogelijk is en met die kennis gewapend gingen we dit voorjaar op de automarkt in Taraz op zoek naar een geschikt exemplaar. Na heel wat kraampjes afgelopen te hebben vonden we uiteindelijk een goed exemplaar bij een verkoper. Hij demonstreerde de werking zelfs door het thermostaatelement even met een aansteker te verwarmen zodat we direct konden zien dat de klep zijn werk deed. 8 euro kostte het ingenieuze apparaat. We hebben de verkoper maar in de waan gelaten dat wij een Samara hadden. Als we vertelden van de ombouw van onze Zhiguli had hij vast gezegd dat dat niet kon.

De automatische regelklep voor de inlaatluchttemperatuur zit nu bijna een half jaar gemonteerd en tot onze volle tevredenheid. De motor loopt bij koud weer soepeler, we hebben geen bevriezingsproblemen gehad en door het automatische gedrag stelt de klep zich automatisch bij wanneer we vanuit het koude Zhabagly naar Shymkent rijden en weer terug.

Normaal zijn oktober en november de traditionele bruiloftsmaanden in Kazachstan. Het werk op het land is gedaan, het geld is verdiend en er is tijd om met een partner het huwelijksbootje in te stappen. In oktober zijn er slechts enkele bruiloften geweest vanwege de Ramadan. Die is echter nu voorbij en de schade wordt met rasse schreden ingehaald. Vandaag was de bruiloft van onze buurjongen Rafaël. Rafaël is gids bij het natuurreservaat en heeft ongeveer de leeftijd van Elmira’s broertje Ruslan. Zowel Ruslan, mijn schoonouders als wijzelf hadden een uitnodiging gekregen voor het feest in restaurant Karima in Wanovka, één van de beste restaurants van de omgeving.

Bruiloften in Kazachstan verlopen allemaal ongeveer gelijk. De bezoekers—vaak enkele honderden—zitten aan grote tafels in een zaal en een spreekstalmeester roept achtereenvolgens familie en vrienden naar voren om hun felicitaties uit te spreken. Dit alles afgewisseld door muziek, vandaag van een accordeon en keyboard synthesizer. De tafels zijn volgeladen met eten en drinken en tussendoor komt het bedienend personeel nog met warme gerechten zoals soep en pigminië. Het kersverse echtpaar zit op een verhoging achter een tafel, samen met de droeg en padroega, de boezemvriend en vriendin van het echtpaar.

Het was de eerste bruiloft waar Nathalie mee ging en ik moet zeggen, ze heeft zich best vermaakt. Kinderen meenemen naar een bruiloft is in Kazachstan heel gewoon, en iedereen let er op of ze het wel naar hun zin hebben. Voordeel was ook dat Rafaël’s nichtje—Nathalie’s buurmeisje—ook mee was waardoor ze een speelkamaraadje had. Op de foto danst ze met haar vriendinnetje en een ver familielid van Rafaël.

Deze bruiloft was zeer interessant, omdat het om een mix van culturen ging. Rafaël zelf is van Azerbeidzjaanse en Iraanse afkomst, terwijl hij een vrouw had gevonden met Kazachse ouders. De avond werd daarmee een wisseling van toespraken, muziek en dans uit drie verschillende culturen. Dat er duidelijke verschillen zijn in de cultuur bleek ook wel toen in de loop van de avond een tafeltje vlak naast het podium van het bruidspaar werd geplaatst waarachter vervolgens twee Azerbeidzjaanse familieleden plaatsnamen. Eerst was het nog onduidelijk wat die gingen doen, maar al snel kwamen familieleden langs om hun financiële huwelijkscadeau af te geven. Eén van de twee mannen schreef zorgvuldig op in zijn boekhouding wie welk bedrag had gedoneerd, terwijl de tweede de briefjes telde en en sorteerde. Het hoeft dus geen uitleg waaruit in Azerbeidzjan de kadotip bestaat. Op de uitnodiging hoeft geen envelopje getekend te worden zoals in Nederland nog wel eens gebruikelijk is.

Een paar dagen geleden, nadat ik van het Chokpak vogelringstation was teruggekomen is Elmira met de auto op stap geweest richting de boerderij. Daar heeft ze de auto een tijdje laten staan met de cassetterecorder aan, en terug is ze—aangedreven door de zwaartekracht—zonder motorhulp naar Zhabagly gerold. Dit doen wij wel vaker. De vier kilometer asfalt van de bergrand tot aan het dorp loopt glooiend naar beneden, en met de versnellingsbak in zijn vrij haal je dan een gangetje van een kilometer of zestig. Dat gaat altijd goed, behalve vandaag.

Vlak voor Elmira Zhabagly bereikte hielden de cassetterecorder en de koplampen er mee op. Een duidelijk teken van een lege accu. Gelukkig kun je helling-af ook zonder accu-hulp starten door de motor in een versnelling te zetten en de koppeling op te laten komen dus de problemen waren niet erg groot, maar een half uurtje van stroomgebruik door een paar grote verbruikers mag bij een goede accu geen probleem zijn. Omdat de accu vorige winter ook al af en toe startproblemen veroorzaakte (bij -20 weliswaar) hebben we daarom vandaag op de autoonderdelenmarkt een nieuwe accu gekocht.

Accu’s worden in Kazachstan verkocht in soorten en maten. Een paar jaar geleden was het nog zo dat je volgens de verkopers in een Lada een Russische accu moest kopen en in een buitenlands merk een andere. Gelukkig heeft men bijgeleerd en snappen ze hier nu ook dat 12 Volts accu’s in principe gelijk zijn. In principe, want natuurlijk zit er wel degelijk verschil in de verschillende merken en modellen die worden aangeboden. De goedkoopste zijn de Chinese accu’s. Ze kosten in de capaciteit die voor onze Lada noodzakelijk is ongeveer 4500 Tenge (omgerekend 30 euro). Dat is prima voor iemand die af en toe rijdt, de accu ‘s winters in de schuur zet en hem in het voorjaar na volgeladen te zijn weer in zijn auto inbouwt. De iets duurdere zitten rond de 6500 Tenge. Deze accu’s worden gemaakt in Rusland of Kazachstan en bezitten een iets langere levensduur. Uiteraard moet ook hier periodiek nog het zuurniveau gecontroleerd en eventueel water bijgevuld worden. De derde serie accu’s zijn van gerenomeerde fabrikanten zoals Varta. De prijs zit op zo’n 10.000 Tenge en afhankelijk van het model zijn ze onderhoudsvrij. De levensduur is weer langer dan die Russische en Kazachstaanse versies.

De meeste onderdelen die we voor onze auto kopen zijn van Russische makelij. Die onderdelen zijn afgestemd op de auto en hebben vaak een aanvaardbare levensduur. Enkele cruciale slijtage-gevoelige onderdelen heb ik echter van Westerse fabrikanten gekocht. Zo hebben we een Bosch V-snaar voor de aandrijving van de dynamo en waterpomp, NGK bougies die het een factor vijf langer uithouden dan hun Russische equivalenten en sinds vandaag dus een Varta onderhoudsvrije accu. Komen we deze winter wat starten betreft tenminste zonder problemen door. Of zoals de reclameslogan zegt: “Aan mijn accu kan het niet liggen, want die is van Varta”.