Lammert's Weblog

Stroomvoorziening in Kazachstan is niet zo vanzelfsprekend als in Nederland. Vandaag is voor de tweede keer de stroom uitgevallen. Gisteren hebben we een etmaal zonder stroom gezeten, hopelijk duurt het vandaag korter. Gisteren is in de loop van de ochtend is het hele dorp van het net afgesloten en pas vanochtend werd de spanning opnieuw aangeschakeld. Een etmaal is te overleven maar wel lastig. Het vlees in de diepvries blijft gedurende die tijd gelukkig wel bevroren. De koelkast kan de lage temperatuur niet zolang vasthouden, maar daar ligt meestal niet zoveel bederfelijke waar in. Ook de elektrische boiler kan een etmaal zonder stroom overleven wanneer we een beetje rustig aan doen met warm water gebruik.

Lastig is het echter ‘s avonds. Kazachstan is voor het tweede achtereenvolgende jaar niet omgeschakeld op zomertijd waardoor het ‘s avonds vroeg donker is. Rond acht uur gaat de zon onder en om half negen is de schemering goeddeels overgegaan in de nacht. Gelukkig hebben we redelijk wat materiaal om ons ook in die donkere periode van licht te voorzien. Kaarsen zorgen voor de sfeerverlichting, een paar zaklantaarns op oplaadbare penlights zijn handig om naar de WC te gaan en het kippenhok af te sluiten. Maar voor de verlichting van de kamer waar wij werkelijk zitten hebben wij een Coleman benzinelamp. Deze lamp heb ik in Nederland gekocht en is eigenlijk bedoeld om wanneer toeristen de bergen in gaan en in één van de onderzoekshuizen in het Aksu-Zhabagly natuurreservaat de nacht doorbrengen daar voor licht te zorgen om bij te koken en te eten. Nu doet de lamp dankbaar dienst als hoofdverlichting bij het koken en avondeten bij ons thuis. De lamp werkt op benzine. Op een tankje vol kan de lamp ongeveer vijftien uur branden, wat neerkomt op een paar centen benzine per uur. Het licht dat er af komt is vergelijkbaar met het licht van een 100 Watt gloeilamp. Fel wit, zonder flikkeringen of andere problemen. Het enige wat je continu hoort is het geruis van de benzine in de vergasser. Zelfs met de aromatische benzine die ze hier in Kazachstan gebruiken is er nauwelijks sprake van stank.

Voor mensen die ver op pad gaan waar de reguliere elektrische of op gastankjes werkende lampen niet meer voldoen kan ik zeker een Coleman benzinelamp aanraden. Het geeft het comfort van elektrisch licht op de meest onherbergzame plaatsen. Een gebruikte lamp is misschien wel wat lastig in het vliegtuig mee terug naar huis te nemen. Ik vermoed dat de meeste vliegtuigmaatschappijen problemen hebben met bagage waar nog een restant benzine in kan zitten.

In Kazachstan loopt het vee niet in netjes met prikkeldraad afgebakende weilanden zoals in Nederland. Herders gaan met de kudde op stap en komen ‘s avonds weer thuis. Hier drinkt een gemengde kudde van rundvee en schapen in een riviertje.

Na de voorbereidingen van de afgelopen dagen gaan we met onze auto voor groot onderhoud. De eerste stop is in Bellowodda. In dit dorp zit een goede garage bemand door Oezbeken. Oezbeken zijn in het algemeen gewend om harder en nauwkeuriger te werken dan Kazachen. Dat laatste volk houdt meer van handelen en van hot naar her vliegen. Vergelijk het maar een beetje met het verschil tussen de Duitsers en de Nederlanders. Zeker wanneer je zoals ik zowel in Nederland als in Duitsland gewerkt hebt dan herken je het mentaliteitsverschil.

De olie wordt hier ververst en de auto wordt gecontroleerd op gebreken aan het onderstel, de remmen en dergelijke. Naast de algemene garage is een uitlijncentrum. Hier bevindt zich een heuse gecomputeriseerde uitlijninstallatie. Ooit gekocht in Duitsland en hier naartoe getransporteerd en ik ben elke keer weer verbaasd dat de besturingscomputer die naar schatting tussen de 15 en 20 jaar oud is het nog niet begeven heeft. De installatie maakt gebruik van laseruitlijning waarbij de uitlijning van alle vier wielen gelijktijdig gemeten kan worden. Omdat onze Lada een starre achteras heeft, hoeven echter alleen de voorwielen uitgelijnd te worden.

Uitlijnen is een zeer zinvolle bezigheid in Kazachstan. Door de vele kuilen en stenen loopt een auto na 10,000 kilometer gegarandeerd niet meer rechtuit wanneer tijdens het rijden het stuur losgelaten wordt. Na een bezoek aan dit uitlijnstation rijdt onze auto elke keer echter weer kaarsrecht.

Vervolgens gaan we langs de aftomoika. Voor wie ons kent, Elmira en ik mogen dan uit verschillende culturen komen, op één punt zijn wij absoluut gelijkwaardig. Namelijk waar het gaat over het maken van rommel. Onze auto ziet er altijd uit als een zwijnestal met rondslingerende lege sinaasappelpakken, koekjes, en wat er maar meer aan rommel in een auto kan ontstaan. Door onze veelvuldige ritten op zandpaden mag ook de buitenkant wel eens een schoonmaakbeurt hebben.

Wasstraten zoals in Nederland hebben ze hier niet in dit deel van Kazachstan maar wel aftomoika’s, plekken waar je auto met de hand helemaal wordt schoongemaakt. Tweeëneenhalve euro kost het om onze auto weer in bijna nieuwstaat te krijgen. Bijna een uur zijn twee mannen bezig met wassen, stofzuigen en uitkloppen. Het lijkt weinig geld, maar in verhouding tot ander werk hier is het een gouden baantje. Uiteraard wordt ook deze aftomoika bemand door Oezbeken. Na de wasbeurt kunnen we weer zonder ons te schamen aan het verkeer deelnemen.

De derde stop is in Sastobe bij de tuner. Ook dit is geen Kazach maar een Rus. Het is verbazend hoeveel specialistische functies hier in Kazachstan nog steeds door mensen worden bekleed die geen etnisch Kazachse achtergrond hebben. Zoals gezegd, Kazachen houden meer van handel en praten dan van werken. Dat geven ze zelf trouwens ook toe. Het is misschien juist wel de reden dat de economie van Kazachstan er zo positief voor staat.

Deze Rus heeft zich volledig gespecialiseerd in het afstellen van carburateur motoren. Kleppenstellen, verdeler en contactpunten afstellen en de carburateur afregelen behoren tot zijn werkgebied. Wat mij elke keer opvalt is het instrumentarium dat hij bezit. Kleppenstellen—of beter het afstellen van de speling tussen de nokkenas en de inviduele klepstelen of klepstoters—gebeurt op praktisch alle plaatsen met een voelermaat, een dun stukje metaal van een bekende dikte dat in de speling wordt gestoken om te voelen wat de afstand is. Deze Rus heeft echter een speciaal meetsetje speciek voor Lada’s waarbij een meetbrug boven de kleppen wordt geschroefd. Een meetklokje geeft vervolgens in honderdsten van millimeters de werkelijke speling aan. Ook tijdens het vastdraaien van de contramoer blijft zoals op de foto te zien is de speling op het meetklokje zichtbaar, waardoor het geheel met precies de juiste speling gefixeerd kan worden. Een voelermaat wordt tijdens het vastdraaien van de contramoer verwijderd, waardoor een eventueel wijzen van de speling tijdens het vastdraaien niet opgemerkt wordt.

De verdeler en carburator worden elke onderhoudsbeurt volledig gedemonteerd en in de werkplaats schoongemaakt en volgens fabrieksspecificaties afgesteld. Geen gedraai en gefriemel om op het gehoor de motor af te stellen. Nee, het belangrijkste gereedschap van deze Rus is zijn set meetklokjes. Alleen de fijnafstelling van het stationaire toerental en brandstofmix gebeurt met draaiende motor.

Na het afstellen rijdt de auto weer als nieuw met veel trekkracht en laag benzineverbruik.

Nathalie is bijna een jaar oud en bijna niets ontgaat haar. Hier observeert ze pappa terwijl hij een foto van haar en mamma maakt.

Ons zwaar-transport-medium hier in Kazachstan is de ZIL vrachtwagen. Het is een vrachtwagen met een lange history van vele eigenaren en minstens zovele modificaties. De basis is echter nog steeds goed en het is een prima wagen om bouwmaterialen en dergelijke voor onze nieuwbouw aan te voeren.

Een groot probleem is echter dat er hier in Kazachstan veel pseudo-deskundigen wonen, maar dat slechts weinig mensen echt verstand hebben autoreparatie en afstelling. Tot nu toe de enige uitzondering die ik ken is een man in Sastobe, hier ongeveer 60 kilometer vandaan, waar wij elke 10.000 kilometer onze Lada heenbrengen voor het kleppenstellen en carburateur tunen. Deze man straalt geen air uit van namaak deskundigheid, maar levert vakwerk met nauwkeurige meetapparatuur en kennis van zaken. Met hem hebben we al de afspraak dat we met onze vrachtwagen langs kunnen komen voor de fijnafstelling, maar voor dat kan is het eerst noodzakelijk om te weten of alle hoofdcomponenten van de motor functioneren en aanwezig zijn.

Dat laatste is bepaald niet triviaal. In het koelwatercircuit zijn bijvoorbeeld twee openingen afgeblind met een stuk rondhout. Dat is in een ver verleden gebeurd en de koeling functioneert nog steeds, maar het is niet zoals de ingenieurs van de fabriek het indertijd bedoeld hebben. Bovendien miste ik bij de carburateur revisie vorig jaar een aantal onderdrukleidingkjes die wel aangesloten hebben gezeten, maar waarvan niet meer was te achterhalen waaraan. Dergelijke onderdrukleidingen worden vaak gebruikt voor ondermeer het bijregelen van de vervroeging van de verdeler. Er zonder werkt de motor ook, maar verbruikt meer benzine dan normaal. Een ander terugkerend probleempunt is dat het luchtfilter snel verstopt raakt met zand. Raar omdat juist ons type vrachtwagen ontworpen is om te functioneren in ruw terrein en op landerijen.

Niemand weet hier echter te vertellen hoe een ZIL motor origineel in elkaar hoort te zitten—ze vinden er zelf aan sleutelen en prutsen veel leuker dan nadenken over hoe de ontwerper het bedoeld had—en dus heb ik tot nu toe moeten vertrouwen op de informatie die ik te horen kreeg en de schaarse info die op internet te vinden was.

Daarom ben ik vanavond maar weer eens internet opgedoken. Tot mijn verbazing vond ik na een behoorlijke zoektocht een gebruikersclub van ZIL-131 vrachtwagens. De ZIL-131 is de nieuwere versie van onze ZIL-130, maar motorisch is hij praktisch identiek. Er ligt dezelfde 150 PK achtcilinder V-motor in die alleen op het punten als luchtfilter en oliekoeling licht is aangepast. Er zijn van de ZIL-131 een aantal militaire uitvoeringen als radiowagen en decontaminatiewagen die bij verzamelaars in Europa in trek zijn, en één van deze verzamelaars heeft een website opgericht met een forum, foto’s en zelfs een te downloaden technische handleiding van de vrachtwagen. Ik hoef denk ik niet te zeggen dat ik mij direct bij deze gebruikersclub heb aangemeld. De handleiding van de vrachtwagen heb ik vanavond integraal gedownload. Nog niet zo’n triviale bezigheid met onze langzame internet verbinding. Meer dan vier uur waren er nodig om de 326 pagina’s tellende handleiding naar mijn laptop te halen. De handleiding is in het Russisch, maar dat deert mij niet. De technische woorden ken ik onderhand goed genoeg en de afbeeldingen spreken ook boekdelen. Morgen kan ik beginnen met uitprinten, heb ik eindelijk een goede basis om te bepalen wat er nog aan de vrachtwagen moet gebeuren voor we hem kunnen laten fijnafstellen door de tuner.

Gisteren hebben we de nodige zaken gekocht voor de onderhoudsbeurt van de auto, vandaag begin ik met de voorbereidingen. In onze regio kennen ze niet het systeem van een standaard onderhoudsbeurt volgens het boekje van de fabrikant. In plaats daarvan wordt alleen dat gerepareerd waar de garage opdracht voor krijgt. Dat betekent dat je al vooraf een beeld moet hebben van wat er aan de auto gebeuren moet.

Het weer is rustig, al lijkt het er nog steeds op dat er periodiek een bui kan gaan vallen. In de perioden van opklaring doe ik de voorbereidende handelingen voor het autonderhoud. Dit houdt ondermeer het vervangen van de brandstoffilters en luchtfilter in en het zandvrij maken van die delen van de motor—zoals de olievuldop—waar men ongetwijfeld bij moet. Men werkt in garages in Kazachstan niet zo precies als in Nederland dus is het beter om er maar voor te zorgen dat er geen zand in de buurt is, dan het risico te lopen dat er per ongeluk een hoop van dat spul in het aandrijfwerk terecht komt.

Bij het vervangen van de filters vallen ook nog een paar andere dingen op. Een luchtslang die ‘s winters warme lucht vanaf de motor aanzuigt blijkt een scheur te vertonen. Dat is nu niet erg, de motor staat op zomerstand, maar het is wel zaak dat we daar binnenkort een nieuwe slang voor kopen. Bovendien is een slangenklem van een luchtslang afgevallen. Mogelijk gebroken doordat hij in de fabriek te strak is aangedraaid. Ook dit is geen groot probleem. Ik heb van de benodigde afmeting bovendien nog een slangenklem liggen die ik direct maar monteer. Is dat probleem tenminste verholpen.

Verder zijn er weinig zaken—afgezien van de normale onderhoudspunten—die bij de komende onderhoudsbeurt speciale aandacht behoeven. Het niveau van rem- en koppelingsolie is al maanden constant, en ook de koelvloeistof en ruitensproeiervloeistof staat nog op goed niveau. Dat laatste mag ook wel, want we hebben inmiddels onze derde ruitensproeiervloeistofbak gemonteerd.

Eén probleem wil ik het liefst nu wel oplossen. Wie mijn weblog volgt zal weten dat onze kachel in de auto het goed doet. Te goed naar mijn idee, want deze winter moesten we zelfs in de vrieskou bij aangeschakelde aanjager onze ramen openen om het niet te warm te krijgen. Ook ‘s zomers rijden we altijd met minimaal één geopend raam omdat anders de temperatuur niet te harden is.

Ik heb uit Nederland een tijdje geleden een Engelstalige Haynes werkplaatshandleiding van onze Lada meegenomen. Gekocht voor een paar euro op eBay. Dit boekwerk bevat veel foto’s en tekeningen van details van de auto en in het bijzonder een paar bladzijden die gewijd zijn aan het verwarmingssysteem. Mogelijk kloppen de tekeningen niet helemaal—in Engeland waar het boek is uitgegeven zit het stuur rechts, dus misschien zijn een aantal onderdelen gespiegeld gemonteerd—maar het geeft wel een goede kijk op de functionaliteit. Het verwarmingssysteem van de Lada wordt geregeld met drie schuifhendels. De bovenste hendel moet volgens de tekeningen in het boek een klep openen en sluiten die warm water uit het koelcircuit van de motor toelaat tot de kachel. We hebben al sinds het begin dat we in onze auto rijden het idee dat die bovenste schuif bar weinig doet, maar met het boek in de hand is het nu eindelijk mogelijk te kijken welk probleem er mogelijk mee is.

De klep van het koelwatercircuit blijkt op een bijna onzichtbare plek gemonteerd te zijn, maar door op de knieën op de grond te gaan zitten en vervolgens het hoofd onder het handschoenenkastje te buigen kunnen we hem lokaliseren. Aan de bovenste schuifhendel blijkt een staalkabel bevestigd te zijn die inderdaad naar de koelwaterklep loopt. Zoals gedacht blijkt die kabel fabrieksmatig nooit aan de klep gemonteerd te zijn geweest. De klep loopt zelfs nog stroef wanneer ik hem voor de eerste keer met de hand sluit. Een klein waterpomptangetje en vroedvrouwenvingers brengen uitkomst. Na een paar minuten gewurm heb ik de kabel stevig bevestigd aan de hendel van de klep. De schuifhendel een paar keer proberen en het werkt inderdaad. Hopelijk wordt nu het binnenklimaat van onze auto wat aangenamer.

De regenbuien hebben verkoeling gebracht in het zuiden van Kazachstan. Dit is het goede moment om met de auto naar Shymkent te gaan. Er staat inmiddels meer dan vijftigduizend kilometer op de teller dus wordt het tijd voor een onderhoudsbeurt. Die laten we niet in Shymkent zelf doen, maar de benodigde spullen zoals olie en filters moeten we vooraf kopen. Dan weet je tenminste welke spullen in je auto gebruikt worden.

Nadat we de spullen hebben ingekocht die we denken nodig te hebben voor de onderhoudsbeurt rijden we door naar het centrum van de stad. We houden er een wat meer westerse levensstijl op na dan de gemiddelde Kazach, met als gevolg dat we ook meer spullen hebben om op te bergen. Deels zijn het spullen die ik uit Nederland heb meegenomen zoals kampeerspullen, gereedschap en hulpmiddelen, en deels spullen die in Kazachstan zijn aangeschaft. We zijn behoorlijk uit onze kastruimte gegroeid en een groot deel van de zaken ligt nu verspreid in de kelder, op de vliering en in de stal. Om weer een beetje orde op zaken te krijgen hebben we dringend behoefte aan een paar kasten.

Een jaar geleden zijn we ook al eens op kastenjacht geweest, maar toen is het er niet van gekomen. Wel hebben we toen een keukentafel met stoelen aangeschaft. We weten nu echter wel waar goede en niet te dure meubels te koop zijn. De eerste zaak heeft een ruim assortiment van kasten. Ons oog valt op een commode. Veel bergruimte in de laden en er kan bovendien nog het nodige bovenop gezet worden. Eigenlijk zouden we er twee moeten hebben om het grootste deel van onze kleinere spullen geordend op te kunnen bergen. Helaas kunnen we vandaag geen meubels meenemen. In Shymkent schijnt weliswaar de zon, maar de kans op regen in Zhabagly is nog groot. We moeten het bouwpakket op het dak op onze imperiaal vervoeren en het zou zonde zijn als het bij transport door de regen beschadigd wordt.

Behalve de commode hebben ze in de winkel ook een hele mooie garderobekast. In de hoekkast zijn een kapstok en een schoenenkast verwerkt. Een beetje vroeg nog om zoiets te kopen want we hebben nog niet eens een hal, maar goed voor het idee hoe we onze hal later kunnen inrichten.

De volgende meubelzaken die we bezoeken leveren eigenlijk niets nieuws op. Vergelijkbare meubels maar dan van spaanplaat in Kazachstaanse kwaliteit en veel minder mooi.

Alvorens huiswaarts te keren gaan we nog naar de markt bij het station. Het loopt dit jaar goed met de toeristen en Elmira’s moeder wil graag een paar van de oude Kazachse dekens vervangen door veel lichtere en comfortabelere dekbedden. Sinds ongeveer een half jaar worden dekbedden in Kazachstan verkocht. Normaal is het zoeken van dergelijke spullen op de overdekte markt een heet karwei, maar het is nu maar een graad of twintig dus bijna een feest om de stof te zoeken die als dekbedhoes gaat dienen. Want zover zijn ze in Kazachstan nog niet dat kant en klare dekbedhoezen worden verkocht. Drie dekbedden kopen we en bijna 10 meter stof waar Elmira de komende dagen mee vooruit kan.

Met de kofferbak vol keren we huiswaarts.

Sinds mijn terugkeer in Kazachstan heb ik nog maar weinig over Nathalie geschreven. Niet dat er niets over haar te vertellen is want ze is verschrikkelijk bijdehand en er gebeuren elke dag wel leuke dingen, maar de dagdagelijkse bezigheden zijn hier zo tijdrovend dat ik vaak niet verder kom dan het bijwerken van de weblog waar het de normale activiteiten van de dag betreft.

Nathalie is een ondernemend tiepetje. Ze kan nu lopen en dat doet ze ook. Altijd is ze onderweg. Of in huis om alle kamers te onderzoeken en met haar geliefde giraffe heen en weer te sjouwen, of buiten aan het zoeken naar stenen of plukken van bloemetjes. Met name op de tulpen die Elmira uit Nederland heeft meegenomen heeft ze het voorzien. Mooie kleurtjes en lekker groot, maar dat mag van pappa en mamma natuurlijk niet.

Nathalie’s voorliefde gaat echter uit naar het zoeken van sigarettenpeuken. Mijn schoonvader rookt en doet dat alleen buiten, waardoor er daar op ettelijke plaatsen de filterrestanten van sigaretten te vinden zijn. Nathalie heeft hier een perfect oog voor en weet ze op de meest vreemde plaatsen te vinden. We hebben al een aantal schoonmaakacties van het erf achter de rug en wij zijn er steeds van overtuigd dat we alle filters opgeruimd hebben, maar elke keer weet Nathalie ons weer te verrassen met een nieuwe voorraad.

Nathalie’s lievelingskleur is groen. Ze heeft recentelijk een aantal piepbeestjes gekregen en de groene kikker is haar duidelijke favoriet. Ook een groen konijntje van de buurvrouw kan ze zeer waarderen.

Dieren zijn haar grote favoriet. Wij hebben een klein hondje van zes weken waar ze heerlijk mee kan spelen. Ook als ‘s avonds de koeien van het dorp naar huis lopen staat ze graag bij één van ons op de arm naar de koeien te kijken. Oei-oei roept ze dan, het geloei van de koeien nadoend.

Wat betreft opvoeding zit er m.i. nogal een verschil tussen de Nederlandse en Kazachse aanpak. In Nederland worden kinderen zo lang mogelijk van onveilige situaties afgehouden. Een hekje bij de trap en dergelijke voorzieningen moeten er voor zorgen dat de kinderen niets overkomen. In Kazachstan waar het leven wat harder en onvoorspelbaarder is bestaat de aanpak uit het zo vroeg mogelijk vertrouwd maken van kinderen met gevaarlijke situaties. Zo is er in de televisiekamer een opstapje van een centimeter of 20 hoogte. Een gevaarlijke plek waar Nathalie gemakkelijk af zou kunnen vallen wanneer ze even niet oplet. Toen ze negen maanden oud was is mijn schoonvader avonden achtereen bezig geweest om Nathalie te leren bij dit opstapje op te klimmen en er weer op een goede manier af te kruipen. Hij deed dit door zelf al kruipend op het opstapje te klimmen en er weer vanaf te gaan. Zoals alle kleine kinderen leert Nathalie door kopiëren en nu klimt ze op dezelfde manier het opstapje op en af. Ook bij drempels of andere obstakels waar ze al lopende over zou kunnen vallen heeft ze nu zichzelf aangeleerd om door de knieën te gaan en al kruipend de hindernis te nemen. Zo hoeven wij niet bang te zijn dat haar bij een op- of afstapje iets overkomt.

Eten doet ze—om maar een lokaal gezegde te gebruiken—als een turfgraver. Nathalie eet met de pot mee en krijgt daar van alles wat grote mensen ook krijgen. Wat mij als eerste opviel na mijn terugkeer in Kazachstan was dat ook zaken als pinda’s hier aan kinderen opgevoerd worden. In Nederland geldt dat als gevaarlijk omdat ze zich er in kunnen verslikken, maar het gekke is dat hier de kinderartsen het aanraden. De reden die ze ervoor geven is dat met dergelijke grotere zaken de slokdarm wordt opgerekt waardoor kinderen gemakkelijker eten doorslikken. Het is een benaderingswijze en ik kan ze eerlijk gezegd geen ongelijk geven. Hoeveel kleine kinderen in Nederland hebben er geen problemen met eten? Onze Nathalie is duidelijk anders. Ze eet alles en lust alles, ook zaken waar haar pappa af en toe zijn neus voor ophaalt. Wat dat betreft kan ik nog wel wat van Nathalie leren.