Huizenplannenmakerij
Eén van mijn favoriete software programma’s is Floorplan van IMSI. Het is een programma waarmee eenvoudig huizen kunnen worden ontworpen en in 3D bekeken. Op die manier kan in een paar uur een ontwerp worden gemaakt, en worden beoordeeld op zijn voor- en nadelen. Het meest recente ontwerp van het huis dat we hier in Kazachstan willen bouwen had een zolderverdieping waarop de slaapkamers zijn gelegen. Nadat ik een maandje geleden tijdens een warme dag een satellietschotel bij mijn ouders heb geinstalleerd waarvan de bekabeling via de zolder liep ben ik echter anders over die oplossing gaan denken. Vlak onder een dak kan het met een brandende zon behoorlijk heet worden en aan een brandende zon hebben we in Kazachstan ‘s zomers geen gebrek. Het ontwerp is daarom wederom veranderd tot een huis met slechts een benedenverdieping en een puntdak, meer lijkend op de huizen hier in Kazachstan dus. Onder het puntdak is voldoende ruimte om spullen op te slaan die we voor langere tijd niet nodig hebben, zoals campingspullen en andere attributen die alleen in het toeristenseizoen nodig zijn.
De buitenmaten zijn door de kamer-herschikking wat groter geworden, maar vierkante meters kosten toch bijna niets. Toen ik enkele weken geleden naar Kazachstan vloog zat het vliegtuig vol met Nederlanders vanwege een meeting over hoogbouw in Kazachstan. Toen hoorde ik enkele directeuren van grote Nederlandse bouwbedrijven in de wachtruimte van Schiphol tegen elkaar zeggen: “Ze hebben zoveel ruimte en zo weinig mensen, en toch zijn ze in Kazachstan zo gek dat ze de hoogte in willen bouwen”. Ik heb dat advies van Neerlands topje van bouwers nu ter harte genomen. Het huis wordt plat en laag. Ook goed voor de oude dag als ik een oud opaatje word dat niet meer trappen kan beklimmen. Ik kan dan nog heel lang samen met Elmira van ons huisje dicht bij de bergrand genieten.
Hallo Lammert,
Zoals al een keer eerder gemeld volg ik de belevenissen van jou en je familie met veel belangstelling. Ik heb zelf ook een tijdje in een dorpje (Eltai) bij Almaty gewoond om daar een aardappelopslag met verwerking te bouwen. In de aanloop naar deze bouw heb ik eerst een compound gebouwd voor mijzelf en het personeel. Ik heb toen ook gekozen voor laagbouw mede ook op aanwijzing van anderen die mij wezen op het gevaar van aardbevingen. De bouwwijze heb ik wat afgekeken van de lokale gewoonten en bleek later erg functioneel in koude en warme perioden. Een stevige betonnen fundering (grondslag ca. 1,2 meter onder maaiveld i.v.m. gevaar van opvriezen) met daarop massieve wanden van 70 cm dik van metselwerk met kleine ramen en bij grote ramen (bijvoorbeeld het terras) deuren er voor. In de praktijk houdt dit warmte buiten in de zomer en de koude in de winter. De muurdikte is een uitstekende oplossing bij gebrek aan deugdelijke isolatiematerialen. Bovendien erg duurzaam / robust. De binnenwanden waren uiteraard niet zo dik, gewoon halfsteens (11cm). Op de wanden is een betonplaat gestort. Op deze wijze krijg je een enorm solide doos die bestand is tegen bevingen en ook koude en warmte. Op deze betonnen plaat hebben we een ongeisoleerde kapconstructie getimmerd met metalen dakplaten als dakbedekking. Een groot dakoverstek van minimaal een meter zorgt voor minder onderhoud aan gevel en kozijnen en beperkt de zoninval in de zomer. Door op de ongeisoleerde zolder een laag van 20, 30 cm turf te scheppen op de betonnen plaat is het dak goed geisoleerd. Dit is een methode die tot 60 jaar terug ook in NL wel werd toegepast. De zolder wordt toegankelijk gehouden door aan de buitenkant een luik in de nok te zetten. Al met al een heel eenvoudige bouwwijze zonder bouwmaterialen die toch niet te krijgen zijn. Bovendien zeer weinig onderhoud, uitvoerbaar voor lokale aannemers of personeel en passend in de omgeving.
In jouw schets zie ik een groot overstek of carport. Uiteraard moet je hier geen betonplaat overheen leggen maar alleen de kap doortrekken. Je kunt de toegang naar de zoldervloer ook hier aanbrengen.
Mij beviel deze bouwwijze erg goed. Eenvoudig, practisch en goed uit te voeren, ook door minder opgeleid bouwpersoneel.
Groeten en succes, Frans de Witte
Reactie door Frans de Witte — 6 Nov 2006 @ 12:49
Hallo Frans,
De bouwwijze die jij beschrijft komt grotendeels overeen met hoe ons huis zal worden neergezet. De buitenmuren worden een stuk dunner (steensdikte, ongeveer 25 centimeter) maar aan de binnenkant plaatsen we vijf centimeter glaswol en gipskarton. Op deze manier hebben we het huis van onze schoonouders vorig jaar geisoleerd met een reductie van meer dan 50% op de stookkosten. 5 Centimeter glaswol doet toch wonderen ten opzichte van 60 centimeter leem of baksteen. Sinds een paar jaar is uit Turkije geimporteerde glaswol op rollen bij ons in de regio gemakkelijk verkrijgbaar van merken als Isover en Izocan. Zowel met als zonder reflectiefolielaag is hier te koop.
Met name de plafonds zijn hier vaak een punt van warmteverlies. De muren zijn wel dik, maar de plafonds in ons deel van Kazachstan bestaan vaak uit weinig meer dan kippengaas dat dichtgestucadoord is, of hardboard of triplexplaten tegen balken aangespijkerd. Ook hier doen een paar rollen glaswol wonderen. Van sommige huizen hebben ze hier het plafond geisoleerd met een laag eroverheen gestrooide keramiziet of vermiculiet maar dat is vrij zwaar en wil alleen op betonnen plafonds. Omdat goed zand voor beton hier moeilijk te krijgen is (je moet er meer dan 100 kilometer voor rijden) komen gestorte betonnen vloeren en plafonds hier weinig voor. Wel worden veel prefab betonplaten ingezet.
Naast de buitenmuren komen er ook een aantal steens binnenmuren in het huis, met een hart-op-hart afstand van 4,25 meter. Daarop kunnen standaard betonplaten van 4.20 of 4,30 meter worden gelegd, of eventueel een beton plaat gestort. Die 4,25 meter is bewust gekozen. Op die manier blijft een netto kamerbreedte over van 3,95 meter waardoor we overal standaard vloerbedekking of vinyl in kunnen leggen. Bovendien is vier meter voor een betonplaat nog geen grote overspanning waardoor we ook met aardbevingen nog wel goed zitten.
De foto heb ik met de computer gegenereerd met de lokale zonnestand van 1 juli, ‘s middags om 12 uur. Zoals je ziet heb ik de oversteek van het dak zo gekozen dat het zonlicht dan net niet naar binnen komt in de huiskamer en keuken (de ramen links). Bij een zonnestand in december staat de zon lager en komt juist al het zonlicht binnen, waardoor we extra zonnewarmte krijgen.
Ik was zelf niet helemaal gelukkig met de dakoversteek bij de garage en in de nieuwe versie van het plan is de muur van de garage doorgetrokken tot het niveau van de voorgevel van de woonkamer. Alleen de voordeur is nog verdiept omdat mijn vrouw graag wil dat als het regent dat je dan droog kunt staan om de sleutel van de voordeur te zoeken. Ook kunnen daar ‘s zomers stoeltjes en een tafel staan om buiten, maar beschut van de zon te eten of te luieren.
Boven de garage komt geen betonplaat. De bedoeling is, dat vanaf daar een ladder of trap tegen de binnenmuur komt zodat je van binnenuit op de zolderverdieping kunt klimmen. Die zolderverdieping hebben we hard nodig om ‘s winters onze vele campingspullen op te bergen (16 tenten, slaapzakken, luchtmatrassen etc). Daarom isoleer ik ook liever niet de vloer aan de bovenkant met turf, vermiculiet of keramiziet, maar liever het dak, zoals in Nederland vaak gebruikelijk is, of de onderkant van het plafond van de kamers op de begane grond. Maar zoals jezelf al aangaf is een dak in Kazachstan vaak niet meer dan een houten raamwerk met opgespijkerde metalen of asbest golfplaten waar de wind relatief vrij spel onder heeft en isolatie van het dak doet dan weinig aan energieverlies beperking van de benedenverdieping.
Mijn grootste punt van zorg is de fundering. In onze buurt is een funderingsdiepte van 60 centimeter gebruikelijk. Ik vind dat veel te weinig om opvriezen te voorkomen, maar na ca. 60 centimeter komt er hier een keiharde laag van geperste zand, leem en keien waar bijna niet doorheen te breken is. We zitten wel wat warmer dan in Almaty dus 80 of 100 centimeter fundering zou waarschijnlijk wel voldoen, maar dan nóg moeten we dieper graven om eerst een laag kiezels te storten waarop de fundering komt. Juist vanwege het aardbevingsgevaar is het het beste om de fundering niet rechtstreeks op de rotsachtige bodem te storten. Dan worden bij een aardbeving alle trillingen direct aan de fundering en het huis doorgegeven. Wanneer er een laag losse kiezelstenen onder de fundering ligt rollen de schokgolven als het ware onder de fundering door en is de kans op schade aan de woning veel kleiner. Allemaal van die praktische problemen waar je in Nederland weinig mee te maken hebt—daar ben je al lang blij als je huis op een stevige onderlaag verankerd is—maar die in Kazachstan van groot belang zijn.
En dan nog het probleem van de bouwvakkers zelf. Het moet allemaal gemakkelijk te begrijpen en uit te voeren zijn. Ik heb hier nu al zoveel staaltjes van “bouwvakkunst” meegemaakt dat ik uitga van nul-kennis. Wapening aan de verkeerde kant in het beton, leem mengen in specie omdat het dan gemakkelijker smeert (maar ook gemakkelijk uitspoelt bij de eerste regenbui), afvoerslangen lijmen aan wastafels omdat ze niet snappen dat ze een schroefje moeten losdraaien om een afvoer in een wastafel te klemmen en ga zo maar door.
Reactie door lammert — 8 Nov 2006 @ 6:01
Hallo Lammert,
Klinkt allemaal erg goed!
Let bij het isoleren vanaf de binnenzijde op dat je (1) dampkerende folie aan de binnenzijde toepast en (2) je spouw ventileert vanaf de buitenzijde.
(1) Het dauwpunt (het nul graden damp wordt water punt) zit nl. in je spouw. Zonder folie trekt al het vocht wat in het huis geproduceert wordt (koken, adem, enz.)als damp door de constructie van binnen naar buiten. Ergens in de spouw wordt deze damp koeler en veranderd in water. Zonder folie krijg je vocht in de spouw met alle schimmel ellende vandien. Bovendien isoleert nat isolatiemateriaal natuurlijk minder.
(2)Vocht van buiten trekt door het metselwerk en lekt aan de binnenzijde naar beneden (bij jouw dakoverstek zal dit minimaal zijn overigens) Dit moet weggeventileerd worden. In NL doen we dat met openstootvoegen. Ik heb zelf een oud gestuct huis dat ik op de door jou voorgestelde wijze heb na-geisoleerd en ik heb eenvoudig, vanaf buiten, onder in de wand om de 60cm een gat geboord en bovenaan de spouw hetzelfde. Boor de gaten een beetje schuin omhoog zodat water niet naar binnen kan lopen. Op de gaten (bijvoorbeeld rond 30mm)moet de wel roosters zetten of er bijvoorbeeld dubbelgevouwen kippengaas instoppen zodat er geen muizen e.d. inkruipen voor wie dit natuurlijk een heerlijk warme winterkamer is.
Verder zijn er nog wat zaken die je moet weten / afwegen voor je aan deze methode begint. Een huis op deze wijze gebouwd krijgt snel een, wat je zo noemt, ketenklimaat. Door het ontbreken van massa is het bij kachel aan warm en bij kachel uit weer koud. Dit is natuurlijk ligt overdreven en er zijn hele volken die innig tevreden in hun houtskeletbouwhuisjes wonen. Maar in een warm klimaat is het wel iets dat je moet afwegen.
Ook moet je bij natte ruimten (toilet, badkamer, washok) goed letten op je detailering. Gipsplaten, hout enz is vocht gevoelig en je kan er geen tegels op plakken. Je moet daar dus werken met FERMACELL en hoeken afdichten met speciaal rubberband + wanden insmeren met rubberpasta. Mijn gok is dat je dit niet ter plaatse kan krijgen en dus zult moetn invoeren en de verwerking zeker niet aan lokale mederwerkers moet overlaten.
Zijn er geen polystyreenschuimplaten te krijgen? Je kan dat kiezen voor buitengevel isolatie. Dit is, bouwfysisch gesproken de beste methode van isoleren ooit. Ook beter dan ons NL gepruts met spouwmuurtjes die toch telkens weer vocht doorlaten of vol zitten met koudebruggen. Dit is absoluut het onderzoeken waard.
Voor wat betreft de fundering zou ik zeggen als je niet omlaag kan ga dan omhoog. Graaf tot op de ondoordringbare laag breng hier 20 cm zand op om bij bevingen geen directe trillingen op te vangen. Verdicht deze zandlaag goed. Stort er een 50 cm brede strook op van 25 cm dikte en metsel hier een muur op van 60cm hoogte. plaats je riool afvoerbuizen op de goede plaats en vul de ontstane bak verder op met zand. Verdicht dit goed (plempen met water). Stel een randplank als bekisting en stort (op folie of een betonnenwerkvloertje i.v.m. te snel uitdrogen van de beton) hier een betonvloer op van 15cm. Zie hier het fundament van je huis. De grond rondom de woning hoog je na afloop van de bouw op tot 10-15cm onder de begane grond vloer.
1. je huis is altijd droog omdat het iets hoger ligt.
2. je huis ziet er mooi uit omdat het iets hoger ligt
3 je fundering ligt 90 cm onder maaiveld en dus gegarandeerd vorstvrij.
Bovendien moet het terrein om je huis toch omhoog omdat je niet kunt straten in klei/leem rommel en je die grond anders eerst zou moeten uitgraven.
Succes en groeten, Frans de Witte
Reactie door Frans de Witte — 8 Nov 2006 @ 9:19
Polystyreen platen zijn hier te koop tot een dikte van 5 centimeter, dus isoleren aan de buitenkant is in principe een optie, maar ik ben wat huiverig hoe de lokale bouwvakkers daar mee om zullen gaan.
In 1998 ben ik op workshop geweest bij het Monolithic Dome Institute in Texas. Zij hebben een nogal onconventionele bouwwijze door een ballon op te blazen, daar aan de binnenkant een centimeter of vijf PU schuim tegen aan te spuiten en vervolgens een laag beton. Geeft een perfecte isolatie en de warmtecapaciteit van het beton aan de binnenkant van de isolatielaag zorgt voor een enorme demping van temperatuurschommelingen, maar mijn vrouw wil niet in een halve voetbal wonen, dus die optie viel enkele jaren geleden al af. Ik moet wel toegeven dat het wat lastig wonen is in een huis waar slechts enkele muren vlak zijn en vertikaal staan. Wij hebben teveel kasten en stellingen nodig voor onze spullen dat een dergelijk huis erg praktisch zou zijn.
Bij zo’n monolithic dome is het isolatiemateriaal aan de buitenkant beschermd door een zeer sterke folie—de oorspronkelijke ballon—waardoor de kans op beschadigingen niet zo groot is. Bij het aan de buitenkant isoleren van een steensmuur met piepschuim ligt dat met de in Kazachstan voorhanden zijnde bouwmaterialen wat anders. Een houten buitenwand vergt veel onderhoud en andere geschikte bouwmaterialen waarmee een duurzame afdekking kan worden gemaakt heb ik nog niet gezien. En naast een comfortabel, energiezuinig huis wil ik eigenlijk ook een onderhoudsarm huis.
Er zijn hier een aantal huizen waarbij de vloer direct op de grond gestort is, maar die huizen zijn allemaal uitzonderlijk koud. Daarom prefereer ik een zwevende vloer met isolatie aan de onderkant. Grondwater is bij ons niet echt een probleem, dat zit tientallen meters diep, alleen bij felle regenbuien moet de constructie zodanig zijn dat er geen regenwater onder de fundering doorsijpelt, maar met onze grote overstek zal dat wel meevallen. Hout voor vloerdelen is niet mijn favoriet. Hout wordt hier praktisch allemaal uit Rusland aangevoerd per trein en het heeft niet de mogelijkheid gehad rustig en uniform te drogen. Vloerplanken die je hier koopt drogen in de praktijk nog in het huis behoorlijk na met kieren en dikteverschillen tot gevolg. Voorlopig zijn de plannen om een vloer van betonplaten te gebruiken, aan de onderkant geisoleerd met polystyreenschuim of glaswol en aan de bovenkant een laag spaanplaat of vergelijkbaar materiaal ter egalisatie waarover de vloerbedekking komt. In de natte ruimtes komt er uiteraard geen spaanplaat laag.
Mijn enige punt van zorg hierbij is de koudebrug van de vloerplaten naar de fundering, maar dat zou met isolatie aan de buitenkant van de buitenmuur opgelost kunnen worden.
Ik heb nog geen definitieve keuzes gemaakt m.b.t. de bouwwijze, dus input is nog van harte welkom.
Reactie door lammert — 12 Nov 2006 @ 11:41
Het balonsysteem is bekend. Er bestaat een Frans bedrijf dat op soortgelijke wijze hangars bouwt. Die jongens hebben destijds ook aangeboden de Betuwelijn van Rotterdam tot Zevenaar te overkappen voor weinig. Ze blazen een balon op > bespuiten hem van binnen met kunsthars zodat hij verstijft en spuiten vervolgens in lagen (i.v.m. hardingstijd) vezelversterkte beton tegen de binnenkant. Vezelversterkte beton bevat staalwol of glasvezels en heeft een vergelijkbare sterkte als traditionele gewapende beton.
Maar goed dat is allemaal misschien wat hoog gegrepen voor de gemiddelde Kazachse veedrijver die in de verloren uurtjes wat komt beunen bij jou. Maar het brengt wel een goed nieuw idee. Wat ik destijds in KZ zag en ook heb toegepast is spuitisolatie. Ik vond dit toen een geweldig product en heb mij er altijd over verbaast dat ik het in NL nooit heb gezien. Het kan wat met milieu te maken hebben. In KZ wordt het veel toegepast om de bovengrondse transportleidingen van bijvoorbeeld stadsverwarming in te pakken. Het komt neer op een vrachtwagen met pomp die ter plekke een soort PUR schuim mixt dat met een spuitlans wordt aangebracht. Het resultaat is bobbelig en niet geschikt om af te stucen maar wel fantastisch om bijvoorbeeld de onderkant van je beganegrondvloer vanuit de kruipruimte mee te isoleren. Ook je verdiepingsvloer kan je er mee isoleren vanaf de bovenkant. Je kap aan de onderkant bespuiten is niet aan te bevelen i.v.m. dauwpunt, roest enz. Als je dan op de buitengevel 2 x 5cm PS schuim aanbrengt ben je totaal potdicht en is je huis drie weken 30 graden als je maar een scheet laat. Ps schuim is het belangrijkste voor je gevel. Immers, zelf importeren van zo’n volume is erg duur. De lijm voor de platen + de deuvels en het stucmateriaal zal je nog moeten laten aanvoeren van buiten. Over de verwerking daarvan zou ik mij niet te druk maken. Het lijmen en deuvelen van de platen op de wand is nou niet bepaald ingewikkeld werk. En stucen kunnen Kazachen uitstekend is mijn ervaring. Ik denk dat de meest optimale bouwwijze voor jullie huis is vastgesteld! Ik zal wat standaard details tekenen en proberen toe te voegen in een volgende mail. Groeten, Frans
Reactie door Frans de Witte — 13 Nov 2006 @ 11:05