Het stormt behoorlijk vanuit het westen. Periodiek komen regenbuien overwaaien. Voor de toeristen die we op dit moment in huis hebben is het geen weer om ver het natuurreservaat in te gaan, maar het vogelringstation in de Chokpak pas is een goed alternatief. De vogeltrek in Kazachstan vindt in de herfst van oost naar west plaats. De trekvogels verlaten het kouder wordende Siberië en trekken ten noorden van het Tien Shan gebergte richting Oezbekistan, het Midden Oosten met voor sommigen als eindbestemming zelfs Afrika. De smalle Chokpak pas tussen het Karatau- en Tien Shan gebergte is één van de weinige hindernissen die de vogels hierbij in Kazachstan tegenkomen.
Het heeft ook hier geregend en er staan behoorlijke modderpoelen op de zandpaden naar het ringstation. De plek blijkt zelfs met onze Sovjet auto nog moeilijk bereikbaar. Op enkele honderden meters afstand van het station blijven we steken op een grashelling. Bij het keren slippen de wielen en om niet nog verder in de problemen te komen laten we de auto staan en bellen voor assistentie van mijn schoonvader’s jeep. In de tussentijd kunnen wij de activiteiten op het ringstation bekijken.
Van een hindernis voor de vogels is—zeker met het weer van vandaag—zonder meer sprake. De wind blaast met kracht uit het westen en wordt tussen de bergketens over de Chokpak pas in oostelijke richting geblazen. De vogels hebben maar één doel, zo snel mogelijk naar het westen, en om daar te komen vliegen ze boven de Chokpak pas uit alle macht vaak maar een halve meter boven de grond om aan de andere kant te komen. Het is als toeschouwer bijna een komisch gezicht. Een vlucht vogels op ooghoogte slechts enkele meters voor je, soms enkele meters terrein winnend als de wind even afneemt, dan weer tien of meer meters teruggeworpen met een nieuwe windvlaag. Juist op de plek waar de meeste vogels de tocht wagen zijn de Helgoland traps van het Chokpak ringstation opgesteld.
4000 schat Arman—één van de medewerkers van het station—zal het aantal te ringen en te onderzoeken vogels vandaag bedragen. Hij wijst op de korven die buiten het telhuisje zijn opgesteld en die nog moeten worden geopend. Per korf zitten er zeker zo’n honderd vogels in en dit is nog maar de vangst van één van de drie Helgoland vangnetten. Baas Andrei Gavrilov is enkele dagen op stap om vogels op een andere lokatie te tellen, maar gelukkig hebben ze assistentie gekregen van Ljena Tsjelikava die normaliter in het Aksu-Zhabagly natuurreservaat onderzoek doet. Ondanks de extra hulp zien de medewerkers er moe uit. De twee maanden van eenvoudige accommodatie en elke dag de hellingen op- en aflopen om de netten te controleren heeft zijn tol geeist. Gelukkig mogen ze over enkele weken als het trekseizoen voorbij is terug naar huis in Almaty om hun gegevens te ordenen en verder onderzoek te doen.
Interessant is te horen dat er regelmatig onderzoekers uit verschillende landen langskomen om onderzoek te doen naar de verspreiding van de vogelgriep. Omdat de Chokpak pas een nauwe trechter is waar alle trekvogels richting Midden Oosten en Afrika langs moeten is het een ideale plek om monsters te nemen en in laboratoria in Engeland en de Verenigde Staten te onderzoeken. Tot nu toe is volgens Arman in geen enkel monster het gevaarlijke H5N1 virus aangetroffen. De kans daarop acht hij voorlopig ook niet zo groot, omdat het virus tot nu toe voornamelijk is gevonden bij grotere en waterminnende vogels zoals ganzen en zwanen en die trekken niet via de Chokpak pas, maar noorderlijker via Siberië naar Europa.
Het is al weer een tijdje geleden dat Elmira’s oma is overleden. In de tussentijd heeft de familie een grafsteen laten maken, en een hekwerk om om het graf heen te plaatsen. Vandaag is het zover en zal het tot nu toe anonieme graf van baboeshka van een permanente gedenksteen worden voorzien. Het gebruik van een hekwerk rond een graf is in Centraal Azië is vrij gebruikelijk. Toen ik Elmira naar de reden ervoor vroeg was het antwoord even eenvoudig als logisch. De graven liggen vaak in gebieden waar ook vee graast, en op deze manier wordt voorkomen dat koeien of paarden per ongeluk de grafsteen omduwen of het graf vertrappen.
Huizen in Kazachstan zijn over het algemeen vrij eentonig gekleurd. Voor de muren wordt wit gebruikt, De metalen schutting is meestal licht blauw en de deuren zijn gelakt of in groen. Om een wat aantrekkelijker aanzicht van mijn schoonouders’ huis te krijgen zijn ze deze zomer begonnen om de dikke lagen witte kalk die er in de afgelopen jaren op de muur gekwast zijn te verwijderen. Nu is het zover dat op de bijna blanke muur een nieuwe kleur kan komen. De muren worden geel, met oker voor de kozijnen en bruin voor de funderingsrand. Hier is Ruslan druk bezig met de eerste laag muurverf.
In Nederland worden eind november de uitzendingen van de publieke omroepen via de reguliere antennemasten stopgezet. Een groot deel van de Nederlanders ontvangt de zenders reeds via de kabel. Mensen zonder kabelaansluiting moeten voor die tijd overstappen naar een alternatief zoals digitale televisie.
Eén van die overstappers zijn mijn ouders. Jarenlang zijn 1,2,3 via een kamerantenne bekeken—in huis gebracht via de zender in Smilde—maar nu binnen enkele maanden het scherm definitief op zwart gaat is naar een alternatief gezocht. Mijn recentelijke optreden op Talpa waarvoor we naar kennissen gegaan zijn om de uitzending te kunnen bekijken heeft de besluitvorming hieromtrent versneld.
De kabel is geen optie omdat dat een behoorlijke hoeveelheid graafwerk en aansluitkosten zou opleveren, televisie via internet of digitenne zijn in dit deel van Friesland nog niet verkrijgbaar, dus blijft als enige optie de schotel over. Een schotelantenne biedt het breedste pakket aan zenders, en bovendien zijn zenderabonnementen via CanalDigitaal relatief goedkoop ten opzichte van bijvoorbeeld een kabelaansluiting. Vandaag is daarom direct de daad bij het woord gevoegd en is een schotelpakket aangeschaft.
Het installeren van een schotelantenne is relatief gemakkelijk. Vier gaten in de muur, schotel monteren, uitrichten en vastschroeven. Daarna kunnen de zenders worden bekeken. In Kazachstan heb ik dat al eerder gedaan met een schotel die op de Russische satelliet Yamal 201 gericht staat. In dat geval ging het om een 180 centimeter schotel met een Russisch drie-scharnier onderframe dat kan roteren en kantelen. Omdat dat frame horizontaal aan de muur is bevestigd was het uitrichten best nog een klus. Met de schotel op de nek—om naar beneden zakken te voorkomen—en beurtelings draaien en kantelen kostte het bijna twee uur voordat de schotelantenne precies op de satelliet uitgericht was. Daarbij vergeleken is het uitrichten van een aluminium Astra schoteltje van 60 centimeter een fluitje van een cent. Enige hindernis was het huis van de buren dat precies in de baan van de Astra 1G staat waardoor de schotel op zo’n 6 meter hoogte juist onder de nok van het huis is geplaatst.
De montage ging zo vlotjes, dat we zaterdagavond al via de schotel konden kijken. De kamerantenne ligt reeds in de vuilnisemmer. Een dergelijke antenne wordt sowieso over enkele maanden een waardeloos stukje techniek. Het aanvraagformulier voor het gewenste zenderpakket is op de bus.
In Kazachstan komt er mogelijk binnenkort ook nog een schotel bij. Via de satelliet Hotbird 3 worden onder andere de uitzendingen van BVN over Europa en westelijk Azië verspreid. Leuk voor Nathalie om straks Sesamstraat te kijken, en voor mij natuurlijk voor wat binding met Nederland. 🙂 Daarnaast biedt deze satelliet met zijn broertjes die op dezelfde lokatie hangen aan scala aan zenders in talen van het Europeese vasteland, wat interessant is voor de gasten die ons tegenwoordig vaak bezoeken. Eén nadeel is er wel, de satelliet staat ongeveer ter hoogte van Rome, waardoor hij vanuit Kazachstan gezien slechts ongeveer 15 graden boven de horizon uitsteekt. Daarom moeten we waarschijnlijk hoog tegen een muur om over bebouwing en bomen uit te komen en voor een goed signaal is de geadviseerde schoteldiameter op onze lokatie 150 centimeter. Dat zal wel weer een lekkere instelklus worden.
Zoals al gemeld heeft mijn schoonvader enkele dagen geleden 600 meter waterleiding gekocht om de boerderij in de bergen het hele jaar door van goed drinkwater te voorzien. Zelf heb ik samen met Elmira een jaar geleden het traject al eens met een GPS en barometrische hoogtemeter opgemeten. Toen kwamen we op dik 700 meter leiding dat noodzakelijk zou zijn. Mijn schoonvader heeft de meting vorige week nog eens uitgevoerd met een meetlint en kwam tot de conclusie dat 600 meter ook zou moeten kunnen.
De afstand is inderdaad wat korter geworden, omdat de sauna die een stukje van de boerderij af staat verplaatst wordt naar een plekje dichter bij huis. Bovendien zijn stukken waar een zandpad gepasseerd wordt voor de veiligheid in stalen buis uitgevoerd om te voorkomen dat de vrachtwagens van het natuurreservaat de leiding kapot rijden. Toch bleek er een stuk van 40 meter te kort te zijn. De meting per GPS was dus kennelijk toch nauwkeuriger dan het meetlint.
De eerste 600 meter inclusief de zandbezinkbak zijn trouwens al aangelegd. De leiding moet nog wel op plekken een stuk ingegraven worden om tegen de vorst bestand te zijn. Dat gaat gelukkig gemakkelijk want het grootste deel van de bodem bij de boerderij is stenenvrij. Met het ingraven wordt echter gewacht tot er een regenbui is geweest. Door de lange droogte is de grond nu uitgedroogd en hard maar zodra er een bui is geweest gaat het graven gemakkelijk.
Met de barometrische hoogtemeter heb ik vorig jaar een hoogteverschil van 35 meter gemeten tussen de bron en de boerderij. De zandbezinkbak die tegelijkertijd als buffervat dient als er veel vraag is staat iets onder de bron opgesteld zodat hij door natuurlijk verval volloopt en Ruslan meldde vandaag dat de druk op de leiding 3 bar is. Dat komt vrij aardig overeen met het gemeten hoogteverschil. Weer een bewijs dat dergelijke meetapparatuur prima functioneert.
Een aantal maanden geleden heb ik al eens uitgerekend welke leidingdiameter ideaal zou zijn voor de watervoorziening naar de boerderij in Kazachstan. Op zo’n 700 meter afstand zit een ondergrondse bron die continu—dus ook ‘s winters—schoon water levert. Elmira’s vader heeft de afgelopen maand op de boerderij gewerkt en heeft gemerkt dat een alternatief voor het nu gebruikte oppervlaktewater uit een riviertje vlak bij wel zeer wenselijk is. Het is nu het droge seizoen en het riviertje levert nauwelijks nog voldoende water.
Daarom is afgelopen weekend een stel biggen en een kalf op de markt verkocht. Van het geld is vandaag een grote rol met zo’n 600 meter kunststof waterleidingbuis aangeschaft. Dit is voldoende om een leiding van de geplande bezinktank naar de woning bij de boerderij te leggen. Mijn berekeningen hebben hun effect gehad. Er is gekozen voor een leiding met 32 mm binnendiameter zodat voldoende opbrengst gegarandeerd is.
Als ikzelf in Nederland zit gaat Elmira meestal samen met haar broertje Ruslan naar Shymkent. Ruslan rijdt dan terwijl Elmira op de achterbank met Nathalie speelt. Vandaag vond een achterligger het bij een verkeerlicht nodig om tegen onze auto aan te tikken. Aan onze Lada is nauwelijks iets te zien, maar de botser heeft op zijn minst een nieuwe koplamp nodig en moet zijn nummerplaat opnieuw uitrichten.
In Kazachstan zijn de verkeersregels vrij eenvoudig en in de meeste gevallen niet veel anders dan in Nederland. Degene die achterop een stilstaande auto rijdt is schuldig aan het ongeluk en zo betaalde de bestuurder contant een bedrag voldoende om voor onze auto een nieuwe achterbumper te kopen. Nou is dat niet echt nodig, een paar wel gemikte tikken met een hamer hebben hem voor Kazachse begrippen weer in prima vorm gebracht.
Ondanks dat het allemaal stapvoets gebeurde verraste de klap Elmira en het was voor haar een extra reden om altijd de veiligheidsgordels te dragen.
Bij insiders is het al een tijdje bekend, maar nu dan ook via dit medium voor de rest van de wereld. Nathalie krijgt waarschijnlijk februari of maart volgend jaar gezelschap. Elmira is al een aantal weken zwanger en afgelopen week is ze voor een echo naar Shymkent geweest. Deze tweede telg ligt volgens de deskundigen hoger dan Nathalie, maar leuk pluspunt is vooral dat Elmira er minder last van heeft. De constante misselijkheid die bij Nathalie tot bijna de laatste dag geduurd heeft is er nu praktisch niet.
Afwachten wat, hoe en wanneer het er uitkomt, maar voorlopig ziet het er goed uit. Geheel in de trand met grote software fabrikanten zoals Microsoft moeten we nog een werknaam verzinnen tot dat de bevalling een feit is. Voor Nathalie was dat Knufsik, voor deze nieuwe telg moeten we nog even brainstormen.
