Lammert's Weblog

“Alle mensen zijn gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk.” Dat geldt ook voor koffie. Hier in Kazachstan drinkt men gewoonlijk oploskoffie van het merk MacCoffee, en voor wie het kan betalen Nescafé. Het laatste wordt als het summum op het gebied van koffie gezien. Enkele jaren geleden ben ik hier al begonnen met het introduceren van nieuwe en lekkerder koffiesoorten. Zo zijn we hier langzaam via Nescafé Gold gemigreerd naar Moccona continental Gold, het hier in Kazachstan maximaal haalbare op het gebied van oploskoffie.

Elmira heeft de afgelopen twee maanden gebivakkeerd in Nederland en is daar gewend geraakt aan de “echte” koffie uit een koffiezetapparaat met filter. En dan is de oploskoffie een behoorlijke stap terug. Vanuit Nederland hebben we een postpakket verzonden met daarin onder andere een pak koffie en ja, dan kan het kopen van een koffiezetapparaat natuurlijk niet uitblijven.

Vandaag hebben we dat koffiezetapparaat gekocht en omdat het postpakket nog niet aangekomen is ook een pak filtermaling koffie. De beschaving slaat hier echt toe. Op de foto demonstreert Nathalie wat je zoal met het nieuw aangeschafte product kunt doen.

Soms word je door toevalligheden herinnerd aan gebeurtenissen jaren geleden. Ooit ben ik mijn carrière in de technische automatisering begonnen in een verlaten scheepsbouwloods in Westerbroek niet ver van Groningen. Het gaf mij de gelegenheid om rustig de daar opgestelde hydraulische profielbuigmachine te optimaliseren zonder pottekijkers of concurrenten over de vloer.

‘s Winters was het er in die loods echter koud. Bij een buitentemperatuur van -5 graden werd binnen -4 graden gemeten, en dat ondanks de twee opgestelde kachels die samen zo’n 50 kilowatt leverden. Die warmte moest benut worden om de machine en hydraulische olie enigszins op temperatuur te houden en kwam niet ten goede aan de er werkende mens. Laat ik erbij vermelden dat ik die winterse perioden nooit ziek ben geweest. Van kou word je niet ziek, daar kun je je op kleden, aanpassen aan overmatige warmte is veel moeilijker.

Het was niet gek dat in die loods de temperatuur nauwelijks omhoog te porren was. Door de vele gaten in het dak verdween de warme lucht bijna net zo snel als we ze op de vloer met de kachels probeerden aan te maken. Gekscherend spraken we in die tijd dan ook van hemelverwarming.

De term hemelverwarming kwam weer bovendrijven nadat we al enkele dagen in een steenkoude slaapkamer hier in Kazachstan hadden gelegen. Ondanks de centrale verwarming waarover ik ook nog wel het nodige kan schrijven bleek het bijna niet mogelijk de temperatuur in de slaapkamer tot een aangenaam niveau te brengen.

Bij de traditionele Kazachse bouwwijze worden de muren uitgevoerd van ca. 50 centimeter dik leem. Leem isoleert warmte beter dan baksteen of beton dus zelfs bij extreme temperaturen zorgt een dergelijke muur voor een behoorlijke isolatie. De ramen zijn in het algemeen vrij klein, dubbel en kiervrij gemaakt dus ook daardoor valt het warmteverlies wel mee.

De enige warmtelek in een Kazachs huis is het plafond. Dit bestaat in ons geval uit triplex dat tegen balken is gespijkerd met daar bovenop een dun laagje leem. En daarboven… niets dus. Alleen een uit metaalplaten bestaand dak waar de wind heerlijk onderdoor kan suizen.

Je hoeft dus niet zoals ik een technisch fysicus te zijn al helpt dat wel bij het afschatten van een dergelijk probleem om te snappen dat het plafond in ons geval waarschijnlijk voor de grootste afvoer van warmte zorgt. De temperatuur is tegen het plafond het hoogst vanwege de opstijgende warme lucht dus er staat een groot temperatuursverschil tussen beide zijden. Daaraan valt weinig te veranderen, maar wel aan de isolatiewaarde.

Voor de bouw van ons huis hebben we in het verleden al de nodige gereedschappen en bouwmaterialen gekocht. Zo liggen er reeds geruime tijd een aantal rollen glaswol in de schuur. Veel bouwmaterialen zijn alleen in Shymkent of Almaty te koop en wanneer we daar zijn voor reguliere zaken nemen we graag een hoeveelheid zaken mee terug naar Zhabagly zodat we daar langzaam een voorraad van kunnen opbouwen. Glaswol is daarbij ideaal omdat het niet zwaar is. Gemakkelijk mee te nemen op de imperiaal dus.

Vandaag hebben we twee rollen uitgerold over de balkenlaag boven de slaapkamer. Het effect was direct merkbaar. Waar we de afgelopen dagen nog de elektrische kachel op stand 2 (2000 Watt) moesten laten draaien om de slaapkamer bij te verwarmen tot enigszins aanvaardbare temperaturen kan nu de radiator van de centrale verwarming het zelfstandig aan. En dit terwijl het buiten vandaag nog meer vriest dan gisteren. De Kazachen stonden versteld dat zo’n kleine actie die in minder dan een uur voltooid was zo snel tot resultaat zou kunnen leiden. Ongetwijfeld zullen de plafonds boven de andere kamers nu snel volgen.

Kazachstan heeft twee officiele talen, Het Kazachs en het Russisch. Het Kazachs wordt door ongeveer tweederde van de bevolking gesproken, het Russisch door praktisch iedereen. Op de scholen in Kazachstan kunnen ouders kiezen of hun kinderen onderwijs krijgen in de Kazachse taal of in het Russisch, alle lessen worden in beide talen aangeboden.

Sinds de onafhankelijkheid hebben met name de mensen op het platteland de neiging naar het Kazachs over te gaan. Een gevoel van nationalisme misschien, of afkeer van het oude communistische regime. Dit is bijvoorbeeld merkbaar in Zhabagly waar een aantal jaren geleden de Kazachse en Russische klassen nog redelijk in evenwicht waren, maar tegenwoordig de Kazachse klassen overvol zitten en de Russische bijna leeg zijn. Vijf tot tien kinderen per klas is geen uitzondering. Een probleem is, dat van het Kazachs vele dialecten bestaan. Elmira’s vriendin Assyl bijvoorbeeld die oorspronkelijk uit de regio van Astana komt spreekt van huisuit een versie van het Kazach die voor de zuidelijke Kazachen in onze regio nauwelijks te verstaan is. Het zuidelijke Kazachs kent veel elementen uit de Oezbeekse taal. Er zijn nieuwe woordenboeken voor het Kazachs opgesteld waarin de grootste gemene deler van de woorden uit het gehele land is meegenomen, maar voor veel mensen betekent dit een vervreemding van hun eigen originele taal. Veel kinderen spreken daardoor Kazachse woorden die ze op school geleerd hebben maar die door hun ouders niet worden begrepen.

Het gekke is, dat de tendens zoals die op het platteland merkbaar is, in de stad totaal afwezig is. Op de markten is de voertaal Russisch, in de bussen in Almaty zijn alle aanplakbiljetten Russisch en ook de haltes worden in het Russisch omgeroepen. Het viel Elmira zelfs op dat in het vliegtuig terug naar Kazachstan heel veel etnische Kazachen aanwezig waren, maar dat ze onderling allemaal Russisch spraken.

Er lijkt hierdoor een tweedeling in de maatschappij te ontstaan. De armere en afgesloten bevolking op het platteland neigt naar de Kazachse taal, terwijl de rijke stadse bevolking volledig in het Russisch communiceert.

Heel duidelijk werd dit verschil twee dagen geleden merkbaar toen president Nazerbayev op de televisie zijn nieuwjaarstoespraak hield. Hij hield zijn toespraak zowel in het Kazachs als in het Russisch, maar de toespraak in het Russisch was veel langer en bevatte veel meer details dan de Kazachse versie. Ook zijn er tegenwoordig veel gesprekken tussen Rusland en Kazachstan over verdere samenwerking. Iets waar de Russen veel baat bij hebben vanwege de overvloed aan delfstoffen in dit land en de aanwezigheid van de lanceerbasis Baykonur.

Naar mijn inschatting is de piek van het gebruik van de Kazachse taal daarom geweest en zal om praktische redenen het Russisch langzaam de plaats van die taal opnieuw gaan innemen. Uiteraard blijft er een plaats voor lokale talen—net zoals er een plaats is voor het Fries en andere streektalen binnen Nederland—maar in de algemene omgang zal m.i. het Russisch het Kazachs op den duur volledig gaan verdringen.

Gezien de internationale manier waarop Nathalie zal opgroeien zullen we haar zonder twijfel de Russische klassen laten volgen hier op de school in Zhabagly. Dat geeft meer mogelijkheden naar de toekomst dan het leren van een taal die slechts door zo’n tien miljoen mensen gesproken wordt en praktisch geen geschiedenis kent op het gebied van literatuur of wetenschap.

Standaardisatie, een groot probleem in de Westerse wereld. Wat zou het mooi zijn wanneer alles gestandaardiseerd was. Geen kraampjes meer op de markt waar honderden verschillende maten stofzuigerzakken kunnen worden gekocht, Niet meer op vakantie hoeven met in de tas een verloopstekker voor de vele verschillende stopcontacten die er in de wereld zijn.

Helaas is het nog niet zover, althans niet op alle punten. Enkele weken geleden heb ik in Nederland bij Vogelzang’s Snuffelhoek in Donkerbroek een schenktuit voor een jerrycan gekocht. Vogelzang’s Snuffelhoek is een speciale winkel. Aan de ene kant is het een winkel voor huishoudelijke zaken waar je potten en pannen kunt kopen, schroefjes, kinderspelletjes of je fotorolletjes kunt laten ontwikkelen, aan de andere kant is het een dumpzaak waar legerspullen te koop zijn maar bijvoorbeeld ook grote tenten gehuurd kunnen worden.

De schenktuit die ik gekocht heb is van het type dat op de 20 liter metalen jerrycans past die in het Nederlandse leger worden gehanteerd. Vandaag heb ik de schenktuit geprobeerd op de jerrycans van het Russische leger die wij gebruiken voor benzine en dieselolie en zowaar, het past als gegoten.

Waar stofzuigerfabrikanten het leven van huisvrouwen al jaren moeilijk maken door elke keer maar weer met een ander formaat stofzuigerzak op de proppen te komen hadden de legers op de wereld het al lang door. Ondanks de koude oorlog hebben ze zich in Oost en West geconformeerd naar één formaat jerrycan waarbij zelfs de afmeting van de schenkopening gestandaardiseerd is.

Goede voornemens, iedereen zit er vol mee bij het begin van het nieuwe jaar. Niet meer roken, afvallen, weet ik veel wat er dit jaar in Nederland allemaal weer gewenst wordt. Hoewel Elmira en ik niet echt veel goede voornemens hebben zijn er wel genoeg plannen. Eén van die plannen is dat we in 2006 zullen beginnen met de voorbereiding van ons bouwterrein voor de bouw van onze definitieve woning. Dat had eigenlijk al in 2005 gemoeten maar de geboorte van Nathalie en ons bezoek van twee maanden aan Nederland zorgde voor een wat andere planning.

Voorbereiding van het bouwterrein klinkt nogal vaag en laat ik die term daarom proberen te verduidelijken. We beschikken al een aantal jaren over een huis en hebben daarnaast twee jaar geleden een bouwterrein in het centrum van Zhabagly gekocht, tegenover het hoofdkantoor van het Aksu-Zhabagly natuurreservaat. Dit bouwterrein van 40 bij 80 meter moet uiteindelijk de plek worden waar wij ons definitief gaan vestigen. Achter op het terrein staan een paar oude majestueuse appelbomen.

Eén van de eerste zaken die we willen gaan doen is het terrein omheinen. Niet onbelangrijk in dit land, want wanneer je hier een huis van kwalitatief goede materialen wilt bouwen dan moet je er allereerst voor zorgen dat een ander die materialen al niet meegenomen heeft voor je zelf aan bouwen toe bent. Deze omheining willen we in ieder geval aan de achterkant, en mogelijk ook aan de twee lange zijkanten, laten bestaan uit een gemetselde muur. Een stevige afscheiding tussen mijn en dijn, die we indien nodig aan de bovenkant ook nog van schrikdraad kunnen voorzien. Nu is dat schrikdraad nog niet nodig, maar wanneer we met de hele familie een maand of langer naar Nederland op familiebezoek gaan is een dergelijke beveiliging waarschijnlijk geen overbodige luxe.

Aan de achterzijde tegen de muur aan bouwen we een multifunctioneel gebouw. Dat klinkt heel gewichtig maar het wordt in feite een soort tuinhuis waar we eerst zullen gaan wonen totdat het uiteindelijke huis klaar is. Daarna wijzigt de functie tot weet ik veel. Misschien berging, misschien zomerhuis voor toeristen of een luxe onderkomen voor onze varkens; vandaar de term multifunctioneel. Overigens is dit in Kazachstan geen nieuw verschijnsel. Op veel van de erven in Kazachstan staan twee huizen. Eentje ter grootte van een fikse garage, het tweede met de afmetingen van een normaal huis. Veel gezinnen wonen in de zomer in het grote huis, maar kruipen ‘s winters in het kleine onderkomen omdat ze de stookkosten van de grote woning niet kunnen opbrengen. Niet dat dat bij ons het geval zal zijn, maar het geeft ons wel de mogelijkheid om tijdens de bouw van het uiteindelijke huis—die best enige jaren kan duren gezien de werkmethoden hier en de schaarste van goed personeel—enigszins ruimer en comfortabeler te wonen dan op dit moment het geval is.

Zoals ik al zei, dit is een plan, geen voornemen. Dus hoe dit uiteindelijk vorm zal krijgen zal in de komende maanden op de weblog te zien zijn. In het licht dat veel goede voornemens van mensen al in de eerste helft van januari stranden geef ik ons plan een goede kans.

Tussen Kazachstan en Nederland is er ‘s winters een tijdsverschil van 5 uur. Als ervaren wereldreiziger raak je daar op den duur wel aan gewend, maar voor een kind van zeven maanden is dat allemaal nog wat onwerkelijk. Nu moet ik beginnen met te vertellen dat Nathalie sowieso nogal een laatslaper is. ‘s Avonds om een uur of negen wil ze wel eens een hazeslaapje van dertig minuten pakken, maar de echte grote slaap begint meestal pas om een uur of twaalf of één. Reken daarbij de vijf uren die de klok van Kazachstan voor ligt op die van Nederland en de problemen worden denk ik wel duidelijk. De biologische klok van Nathalie trekt zich niks aan van zonsopgang en zonsondergang en pappa en mamma moeten zich daar maar naar schikken.

Afgelopen nacht sliep Nathalie om vier uur in, de nacht daarvoor was het nog half zes. Er zit dus vooruitgang in en hopelijk zal over een week of zo het ritme weer een beetje normaal zijn. Het enige voordeel: We kunnen nu ‘s ochtends heerlijk tot aan de middag uitslapen…

Er is nog meer sneeuw gevallen gisteren. Zo’n 20 centimeter ligt er nu, maar de zon schijnt nu weer krachtig en hoewel het nog beneden nul is zie je de sneeuwlaag zienderogen kleiner worden. Eén van de verschillen tussen Nederland en Kazachstan. In Nederland kan sneeuw dagen of zelfs weken blijven liggen, zelfs als het dooit omdat de zon niet sterk genoeg is om het te laten smelten, maar hier in Kazachstan is de zonnestraling zo sterk dat zelfs bij temperaturen beneden het vriespunt de sneeuwlaag sublimeert. Het zal nog een dag of drie duren voor de sneeuwlaag helemaal verdwenen is. Een mooie periode om van het verblijf in Nederland en de terugreis op adem te komen en Nathalie weer te laten wennen aan de nieuwe omgeving.

En dat is nodig, want Nathalie heeft eerst maar niets op met baboeshka en diadoeshka hier in Kazachstan. Het lijkt wel of ze vergeten is wie ze zijn, maar na een paar uur verdwijnt de afstandelijkheid en is alles weer als vanouds.

Zelf gebruik ik de tijd om wat zaken af te werken. De fotoserie van de afgelopen twee maanden moet nog op de weblog gezet en zo zijn er nog een aantal zaken die aandacht behoeven. Ik heb op mijn laptop wat werk uit Nederland meegenomen waar ik nu mooi tijd voor heb. Lange dagen achter de laptop op de slaapkamer terwijl Nathalie op bed ligt bij te slapen. Zo heeft Elmira tijd om bij te komen en de 50 kilogram spullen die wij uit Nederland hebben meegenomen een plekje te geven.

Mijn zus die vele jaren in Nederland als apotheker heeft gewerkt kijkt soms vreemd op van de medische middelen die in Kazachstan voorhanden zijn.

Aan de oostkant van de Oeral gebruikt men van oudsher een huismiddeltje om oren te ontdoen van overtollig oorsmeer en ongerechtigheden. In dit procedé wordt een krant opgerold tot een trechter. Het dunne deel van de trechter wordt in het oor gestopt en de krant wordt aan de andere kant met een lucifer aangestoken. Door de trek die ontstaat wordt het oorsmeer uit het oor getrokken. Mogelijk vergemakkelijkt dit proces doordat het oorsmeer door de warmte van de vlam wat dunner wordt.

Dit huismiddeltje is sinds kort in verbeterde vorm te verkrijgen bij de betere apotheek. Het is al enige jaren in Rusland verkrijgbaar, maar in sommige apotheken in Almaty is het nu ook te verkrijgen. Deze fabrieksmatige versie van de opgerolde krant bestaat uit een langzaam brandende buis van zo’n 20 centimeter lang die in het oor wordt gestoken. De laatste centimeters van de buis zijn intern bekleed met aluminiumfolie waarop het vuil zich afzet. Wegens goede resultaten van dit middel bij Elmira’s familie in Rostov in Rusland besloten we in Almaty een proefpakketje te kopen. Vanavond was ik het eerste slachtoffer.

Na een massage van het oor met babyolie lig ik hier nog schijnbaar ontspannen te wachten op de dingen die komen gaan.

Er blijkt een behoorlijke vlam te ontstaan bij het aansteken van de pijp. Elmira had mij verklaard dat er “alleen wat rook” uit zou komen, maar dit is andere koek. De lach is dan ook van mijn gezicht verdwenen…

Tijdens de ongeveer zeven minuten die de pijp nodig heeft om tot de aangegeven lijn op te branden hoor ik continu het suizen van een schoorsteen met daardoor een tikkend geluid dat veel overeen komt met het spatten van harshoudend hout in een open haard; alsof het oorsmeer door de vlam wordt opgebrand. Aan het eind van de schoonmaakbeurt hebben we het ondereind van de buis open geknipt om het resultaat te zien. Duidelijk is bovenin de foto op het aluminiumfolie het afgezette oorsmeer te zien.

Nou nog kijken of het inderdaad resultaat gehad heeft. “He, Wat zeg je Elmira?”.
Oh ja, bijna vergeten, ik hoor nu tijdelijk even wat slechter door de watten die een kwartier in het oor moeten blijven.

Voor de liefhebbers die het ook eens willen proberen, de website van de fabrikant is te vinden op www.fitosvechi.ru.