Lammert's Weblog

9 Mei is traditioneel de dag dat in de landen van de voormalige Sovjet Unie de Tweede Wereldoorlog herdacht wordt. Dit jaar wordt er extra aandacht aan besteed, omdat het zestig jaar geleden is dat de Duitsers capituleerden. President Bush zal hiervoor in Moskou aanwezig zijn bij de Russische feestelijkheden, in Kazachstan wordt speciale aandacht besteed aan de veteranen.

Elmira’s oma heeft enkele dagen geleden als veteraan al een herdenkingsmedaille gekregen voor bewezen diensten in die donkere tijd. Trots liep ze de afgelopen dagen rond met de medaille opgespeld op haar borst. Over twee dagen zullen de veteranen uit het rayon in Wanovka een parade houden. Vroeger marcheerden de veteranen, maar gezien de hoge leeftijd—ze zijn bijna allemaal boven de tachtig—is dat dit jaar niet meer te doen. Daarom kwam vandaag de dorpsagent langs om te vragen of mijn schoonvader overmorgen mee zou willen doen aan de parade met de jeep. Alle mensen met een groene open jeep in het rayon was gevraagd om in de parade mee te rijden met de veteranen.

Mijn schoonvader was niet thuis, dus Elmira stond de politieman te woord. Duidelijk geïrriteerd was ze. Waarom zouden we nu op verzoek van de politie onbezoldigd aan deze parade mee moeten doen terwijl diezelfde politie regelmatig schijn verkeerscontroles hield met als enige doel om wat geld in de achterzak geschoven te krijgen? Au! Niet echt politiek correct, maar wel raak en tegen het zere been. De agent werd boos want zo moest er niet over zijn collegae gepraat worden, maar wat er aan te doen? Tenslotte weet hij zelf ook wel op welke lucratieve manier politieagenten hier aan een verhoging van hun salaris werken.

Ik denk niet, dat Elmira’s oma maandag in mijn schoonvader’s jeep in de parade meerijdt.

Vandaag wordt ongetwijfeld weer een speciale belevenis. Uit onze keel en neus moeten monsters worden genomen voor bacterieel onderzoek om te kijken of Knufsik tijdens de geboorte extra gevaar loopt. Bovendien moeten enkele bloed- en urine onderzoeken bij Elmira gedaan worden.

Het bacteriologisch laboratorium is gevestigd in een los gebouw op het ziekenhuisterrein bij de Oerombayev kliniek. Het laboratorium behoort niet tot de kliniek zelf, maar is een overheidsinstelling. Mensen die de kosten niet zelf kunnen dragen dienen eerst bij een centraal kantoor in de stad een verklaring van onvermogen aan te vragen. Voor ons is dat duidelijk niet van toepassing. Wij kunnen de kosten van de onderzoeken zelf voldoen. Totaal komen de neus, speeksel, bloed en urine onderzoeken op 1880 Tenge, ofwel 11 euro.

Allereerst gaan we naar de dame—er werken hier alleen vrouwen—die monsters uit onze neus en keel gaat nemen. In Nederland zijn daarvoor speciaal gefabriceerde staafjes beschikbaar, keurig netjes geproduceerd en gesteriliseerd voor eenmalig gebruik. De spullen hier lijken meer uit de tijd van Pasteur te komen. Stukjes aluminiumdraad—ik herken het als de hier veel gebruikte elektriciteitsdraad—zijn op het uiteinde en halverwege omwonden met katoenweefsel. Deze monsterstaafjes van eigen fabrikaat zijn vervolgens weer in een reageerbuisje gestoken. Het katoenweefsel halverwege is wat dikker gewonden waardoor het als een prop het reageerbuisje afsluit tegen invallende bacteriën. Ik hoop maar dat ze vooraf deze eigenbaksels voldoende gesteriliseerd hebben.

Met een vetkrijtje wordt een volgnummer op de reageerbuisjes geschreven. 1 t/m 4 komt er op te staan. Ondanks dat het al twaalf uur is zijn we kennelijk de eerste klant vanochtend.

Nu moet Elmira haar bloed afgenomen worden voor een aantal onderzoeken. Dit gaat weer in een andere kamer. De apparatuur hier is verrassend modern. In een hoek staat een automatisch bloedanalyse apparaat met computersturing. De schermen zijn in het Engels dus dit apparaat is geïmporteerd. Het bloed wordt met wegwerpspuiten afgenomen. We zijn hier duidelijk in een modernere afdeling van het laboratorium aangekomen.

Voor een paar analyses moet Elmira’s bloed nog op een tweede plaats in het laboratorium worden afgenomen. Ook hier heeft men het niet erg druk zacht gezegd. De kamer is ongeveer vijf meter lang en twee meter breed. In de lange wand zijn vensters die op de straat uitkijken. Langs deze wand is een lange tafel geplaatst waaraan vier laboranten zitten.

Nou ja zitten… Pas na een halve minuut valt het mij op dat de eerste laborante wel erg stil over haar werk gebogen hangt. Nee, ze hangt niet, ze slaapt. De tweede is in een tijdschrift kruiswoordpuzzels aan het oplossen. De derde heeft een microscoop voor zich, maar er ligt niets onder. Verveeld draait ze aan de knoppen van de microscoop het objectief op en neer.

Wij moeten bij de laatste laborante zijn. Een Russische vrouw op leeftijd en van formaat. De overige drie zijn jongere Kazachse laboranten. Er is hier duidelijk sprake van overcapaciteit. De enige van de vier met lange ervaring doet de onderzoeken. De anderen mogen slapen, puzzelen of spelen. Op deze manier zal het niet lukken om de nieuwe generatie veel werkervaring bij te brengen vrees ik. In ieder geval is er één voordeel. Van wachtlijsten hebben ze hier nog nooit gehoord.

Over een uurtje zijn de resultaten klaar, behalve die van het bacteriologisch onderzoek. Dat onderzoek moet een week op kweek staan. Of we dus wat later op de dag even willen terugkomen. We stappen in de auto en zoeken een restaurant voor het middagmaal. Een uur en tien minuten later staan we weer op de stoep bij het laboratorium. Alle uitslagen zijn er, volgens oud Kazachse tradities op een klein vodje papier geschreven met een stempel erop. Want zonder stempel is een document geen document in dit land.

Als Nederlandse man wil ik graag bij de geboorte van ons eerste kind zijn. In Nederland is dat heel normaal, zeker omdat veel bevallingen thuis plaatsvinden. In Kazachstan is het echter zeer ongewoon. Elmira zal waarschijnlijk bevallen in de Oerombayev kliniek in Shymkent. Vandaag zijn we daar voor een vooronderzoek geweest.

Zoals het zich laat aanzien duurt het volgens de gynaecoloog nog een dag of tien voor de bevalling plaatsvindt. Er zijn geen complicaties op dit moment, alleen is de baby—net als de vader—redelijk uit de kluiten gewassen. Op dit moment schat ze het gewicht op 3500 tot 3700 gram. Daar zal in de komende week nog wat bijkomen, dus onze eerste zal zeker niet ondervoed ter wereld komen. Misschien was het voor Elmira gemakkelijker geweest als onze Knufsik wat kleiner was geweest, maar daar is weinig aan te doen. Knufsik blijft volgens het onderzoek nog zeker een week zitten en of we op 11 mei weer langs willen komen voor een vervolg onderzoek. De gynaecoloog kan dan kijken of opname al noodzakelijk is of dat we nog een paar daagjes kunnen wachten.

Het is wel wat ongebruikelijk dat ik als man bij de bevalling wil zijn en daarom moeten er een aantal voorbereidingen worden getroffen. Eén van de zaken die onderzocht moet worden is of ik ook schadelijke bacteriën in mijn luchtwegen heb die de nieuwe wereldburger onverhoopt kunnen besmetten. Ook Elmira moet hierop onderzocht worden. Bovendien moet van Elmira de Rhesus factor bepaald worden en nog een paar andere bloedonderzoeken. Hiervoor moeten we langs het laboratorium op hetzelfde ziekenhuisterrein. Omdat het laboratorium alleen ‘s ochtends geopend blijkt te zijn besluiten we om hiervoor morgen terug te komen.

Het voorjaar is traditioneel in Kazachstan het seizoen van het verwekken van de kalveren. Met de negen maanden dracht komen ze dan in de winter ter wereld, in de beschermende omgeving van de stal. Na een paar maanden kunnen ze dan buiten huppelen en bij mooi weer mee de bergen in om daar op de fris groene weiden te dartelen.

Bij een aantal koeien van mijn schoonouders blijkt het moeilijk om te bepalen wanneer ze tochtig zijn. De herder die dagelijks met het vee mee is de bergen in heeft er duidelijk geen zicht op en interesse in. Daarom hebben we besloten een aantal koeien met een hormoonspuit te synchroniseren. Hierdoor wordt de vruchtbare cyclus herstart, waardoor na enkele dagen de koeien ontvankelijk zijn voor het sperma. De toepassing van hormonen om de vruchtbare cyclus van vee te synchroniseren is hier in Kazachstan veel gebruikelijker dan in Nederland. Veel vee wordt geweid op afgelegen plekken in de bergen. Daardoor is het vaak niet praktisch dat—zoals in Nederland—de inseminator even langs wipt om een inseminatie uit te voeren. In plaats daarvan wordt de vruchtbare cyclus van de dieren gesynchroniseerd zodat met één bezoek vele inseminaties kunnen worden gedaan, of de koeien eventueel tijdelijk naar een wat gemakkelijker te bereiken plek kunnen worden gebracht.

Na de hormoonspuit zijn enkele koeien zichtbaar tochtig geworden. We gaan er vanuit, dat de andere koeien op ongeveer ditzelfde moment aan de stier willen. Daarom zijn we met zes spermarietjes naar de boerderij getogen. Voor de zekerheid hebben we sperma genomen van onze meest vruchtbare stier, om de kans dat de bevruchting een succes wordt te verhogen.

Elmira’s vader heeft voor het televisiebezoek van enkele maanden geleden een verplaatsbare metalen constructie in elkaar gelast waarin de koeien worden geplaatst voor de inseminatie. Stukken handiger dan de plek waar we het tot nu toe deden in één van de stallen. Het wordt daardoor bijna lopende band werk. Terwijl ik tussentijds steeds een nieuw rietje gereed maak voor gebruik wordt in de stellage een nieuwe koe geplaatst. Niet meer dan tien minuten neemt het insemineren van zes koeien hierdoor in beslag.

Eén probleem is er nog wel. De lange plastic handschoenen sluiten hermetisch af, waardoor mijn arm gaat zweten. Daardoor is het lastig om na de eerste inseminatie een nieuwe handschoen aan te trekken. Talkpoeder is er niet, maar wel bakmeel. Dat blijkt wonderwel te werken. Een handige ontdekking wanneer we bij warm weer moeten insemineren, omdat ik dan wel vaker problemen heb om de handschoen zonder problemen aan te trekken. Bakmeel behoort daarom vanaf nu tot de standaarduitrusting van onze inseminatieset.

Omdat afgelopen weekend de dag van de arbeid was moesten we tot vandaag wachten op nieuws over onze kapotte computervoeding. We hebben vorige week het telefoonnummer van Sasja van de computerzaak gekregen maar omdat we toch een aantal inkopen in Shymkent gaan doen hebben we besloten om er vandaag maar even langs te gaan.

We zitten nog maar net vijf minuten in de auto op weg naar Shymkent of de telefoon gaat. Mijn moeder uit Nederland belt om te vragen waarom emails zo lang op zich hebben laten wachten. Ze dacht dat Elmira misschien al aan het bevallen was. We kunnen haar geruststellen. Elmira zit gewoon naast mij in de auto en de problemen zijn niet medisch, maar technisch van aard. We hadden sowieso het plan vanuit een internetcafé vandaag even een algemeen berichtje rond te zenden over onze communicatieproblemen, maar één familielid is nu al ingelicht.

De computerzaak ligt aan het begin van de route. Sasja blijkt eerst moeilijk te vinden. Nadat de kassière hem twee keer omgeroepen heeft komt hij er aan. De computervoeding? Oh, die hoeft niet nieuw besteld te worden. De reparatieafdeling heeft kans gezien om hem weer te repareren. Of we onze laptop ook meegenomen hebben om hem even te proberen? Nee, dat hebben we niet. We dachten dat de voeding onherstelbaar beschadigd was, maar in dit land is men kennelijk in staat om ook zwartgeblakerde elektronica weer tot leven te brengen. Na wat heen en weer gepraat kunnen we de voeding meekrijgen. Mocht de laptop het toch nog niet doen, dan kunnen we morgen terugkomen en zal de voeding voor een tweede keer gratis worden nagekeken. 6500 Tenge kost het grapje, ofwel bijna 40 euro. Niet helemaal in het prijsschema wat we gewend zijn hier in Kazachstan, maar voor een nieuwe voeding betaal je al gauw 100 euro of meer, dus we mogen niet klagen.

Met de voeding in de hand, en met ten opzichte van een nieuwe voeding een hoop geld bespaard lopen we nog even de rest van Planeta Elektroniki door. We zijn er al eerder geweest om een stofzuiger te zoeken. Het model dat Elmira toen wilde—met spitse zuigmond voor in de kleine hoekjes—bleek er toen niet te zijn. Ons oog valt nu op een geel model. Niet te duur, 75 euro, en volgens het opschrift een Philips. We kijken elkaar aan. Ach, dat moet wel kunnen.

Wanneer we weer thuis komen is het eerste wat we doen controleren of de laptop weer wil opstarten met de gerepareerde voeding. De stekker gaat in het stopcontact, de lampjes op het front gaan branden. Dat is een hoopvol teken. De aan-knop wordt ingedrukt en het scherm licht op en vraagt om het wachtwoord. Daarna start het systeem weer keurig netjes op. We zijn weer in de lucht.

En het volgende dat we uitproberen? Natuurlijk de stofzuiger. Elmira is duidelijk in haar nopjes. De oude Sovjet straaljager kan definitief met pensioen.

Vlak na mijn aankomst in Almaty op 23 april heb ik met Elmira gebeld. Vanwege haar hoogzwangere status kon ze toen niet naar Almaty komen en moesten we noodgedwongen nog anderhalve dag wachten op ons samenzijn. Eén van de eerste dingen die Elmira mij toen door de telefoon vertelde was dat Terra het leven had gelaten. Terra was één van de beste koeien van mijn schoonouders.

Elke dag wordt het vee onder begeleiding van een herder op de berghellingen geweid. Op sommige plekken komt in het voorjaar een kruid voor dat bij vee in de darmen voor enorme gasvorming zorgt waaraan het onfortuinlijke dier bij niet snel ingrijpen binnen een kwartier kan overlijden. Vorig jaar is dat met onze Wietske 1 gebeurd en nu was Terra het ongelukkige slachtoffer. Snel ingrijpen, wat bestaat uit het met een mes een opening maken door de huid naar de pens zodat het gas kan ontsnappen mocht niet meer baten.

Het merendeel van het vlees van Terra is verkocht. Vandaag eten we het restant, klaargemaakt als Goulash.

Verslaving ja, zo kun je het rustig noemen. Kazachen zijn van oudsher theedrinkers. Niet één kop of twee, nee je hoort in Kazachstan minstens vijf koppen thee per keer te drinken voor je erbij hoort. Een theepot is hier al gauw twee tot vier liter en bij de wat traditionelere gezinnen wordt getapt uit de samofaar waar minimaal vijf liter warm water in zit.

Koffie wordt slechts door een enkeling gedronken. In de rijkere gezinnen Nescafé, in de armere gezinnen één of ander onbekend merk. Zo’n jaar geleden hebben we in Shymkent Moccona Continental Gold van Douwe Egberts ontdekt. Oploskoffie net als Nescafé, maar met een meer Nederlandse smaak. Het drinkgedrag in de familie is daardoor volledig omgeslagen. Er wordt nu vooral koffie gedronken en slechts sporadisch thee. Kennelijk hebben de Kazachen na eeuwenlang theedrinken ook door dat variatie van spijs doet eten.

1 Mei is traditioneel in Kazachstan de dag van de arbeid. In de communistische tijd werd deze dag groots gevierd, maar tegenwoordig is de dag nauwelijks te onderscheiden van andere dagen. Oké, er wordt meer gedronken op deze dag en er zijn meer Kazachen uit de stad die de natuur bij het Aksu-Zhabagly natuurreservaat komen opzoeken, maar van parades is weinig sprake meer. Het enige opvallende in ons rayon was het aanbieden van tien nieuwe politiewagens aan het politiekorps door de regering. Zeven zhiguli’s van hetzelfde type als onze auto, en drie Lada Niva’s. Dat zal wel een verhoging van het aantal snelheidscontroles betekenen vermoed ik.

Nou ja, niet alle politiewagens zijn al operationeel. Toen de wagens in optocht wilden wegrijden weigerde één te starten. Het blijft hier Kazachstan tenslotte.