Lammert's Weblog

Mijn aanwezigheid in Nederland zit er bijna op. Het visum is binnen, het ticket gekocht en bijna niets kan mij nog weerhouden om komende zaterdagochtend op het vliegtuig naar Kazachstan te stappen. Als altijd was het ook nu weer een verrassing met welke maatschappij te vliegen. KLM blijkt voor vluchten langer dan een maand een beduidend hogere prijs te rekenen dus het wordt weer eens een keer Lufthansa. Dat heeft in ieder geval als voordeel dat ik in de avond aankom in plaats van diep in de nacht. Bovendien is er nu het voordeel dat Kazachstan geen zomertijd meer heeft waardoor ik een uur vroeger aankom dan gebruikelijk. 10:15 in de avond dus dat moet wel lukken.

Elmira zelf komt mij niet ophalen. Onze Knufsik is inmiddels dusdanig gegroeid dat een dergelijke lange reis lastig wordt. Bovendien is het onhandig wanneer je halverwege in de trein plotseling merkt dat de kleine het daglicht voor het eerst wil aanschouwen. In plaats daarvan komt Ruslan me met de trein ophalen uit Almaty.

Bussen rijden er op het traject Shymkent Almaty praktisch helemaal niet meer. De afgelopen winter heeft diepe sporen nagelaten—letterlijk wanneer we kijken naar de grote gaten die in het wegdek gevallen zijn. Elmira is de afgelopen tijd een paar keer over de centrale weg naar Boerne geweest en volgens haar is het één grote slalom wedstrijd. Slecht nieuws dus voor de buseigenaren, goed nieuws voor de spoorwegen.

Zoals gebruikelijk gaat er weer zo’n 20 kilo bagage mee, deze keer met name babykleertjes van mijn zus, presentjes van deze en gene en natuurlijk de onvermijdelijke zakken honingdrop. Want je kunt rustig zeggen dat ik inmiddels een paar dropverslaafde Kazachen in mijn familie heb.

In Kazachstan word je geleefd door de omstandigheden. Dat geldt ook voor het eten dat je voorgeschoteld krijgt. Gisteren heeft Elmira drie bevroren kippenpoten gekocht. Eén is overgebleven omdat die niet in de pan paste. Die poot is gisteravond in het vriesvak van de koelkast gelegd maar vanochtend bleek dat de koelkast—die gisteren pas opnieuw aangeschakeld is—de winter niet heeft overleefd. Gelukkig is de buitentemperatuur maar enkele graden boven nul en staat de koelkast in een onverwarmd bijgebouw, maar het is toch zaak de kip snel te verorberen. Voor vandaag staat dus weer kip op het menu.

We bladeren wat in het kookboek en vinden een recept van kalkoenfricassee in paprikaroom. De foto ziet er goed uit, en de meeste ingrediënten hebben we. De reepjes kalkoenfilet vervangen we door het vlees van onze kippenbout. Het is bovendien een recept dat vrij snel klaar te maken is, 20 minuten volgens het kookboek.

Het vlees wordt van de poten gesneden. Onze recent aangeschafte keukenmessenset komt goed van pas. Elmira en ik hebben wat discussie over welke stukken wel en niet gegeten zullen worden. Onder “vlees” verstaan Kazachen zo ongeveer alles wat niet te hard is om een kunstgebit op stuk te bijten. Als Nederlander hanteer ik een wat andere definitie waardoor we besluiten de stukken vel en vet die normaal mee de pan in gaan deze keer maar bij het hondevoer te doen. Heeft Juliëtta ook eens een feestmaal.

Er is maar weinig room voorhanden waardoor we dat aanvullen met roomboter. De resulterende saus is daardoor wel wat vet, maar de smaak is er niet minder om. Een beetje fine-tunen van de specerijenhoeveelheid en dit recept zou niet misstaan in een restaurant. Ook mijn schoonmoeder die vandaag terug is uit de bergen vindt het een delicatesse. Heel wat anders dan die standaard gekookte deeg en vleesballetjes en aardappelsoep die de Kazachse keuken in het algemeen voorstelt.

Zeker een recept om nog eens voor te schotelen.

De specerijen zijn binnen en dus moet ik beginnen met mijn kookkunsten te vertonen. Dat is nogal lastig, want veel voedselvoorraad houden ze hier in Kazachstan niet aan. Voor de meeste recepten die in het kookboek staan zijn ingrediënten nodig die niet op voorraad zijn. Daarom zoek ik op www.kiprecepten.nl naar een eenvoudig kiprecept met zaken die wel voorhanden zijn. Het wordt kippenbout met appel. De amandelen uit het recept vergeet ik gemakshalve maar even, die hebben we niet.

De kippenbouten die Elmira zojuist heeft ingekocht hebben elk het formaat van een volledige Nederlandse kip. Het meest hoogwaardige kippenvlees wordt hier duidelijk niet verkocht. De bouten lijken meer op de resten van uitgerangeerde overjarige legbatterijkippen. Het recept gaat uit van 4 bouten, maar er passen maar twee in de pan. Dat is bij dit formaat poten ook ruim voldoende voor een maaltijd voor vier personen.

Het eerste probleem doemt op. De poten zijn diepgevroren en over een paar uur willen we al gaan eten. Fatsoenlijk ontdooien en zout en specerijen voldoende in de poten te laten trekken zal betekenen dat we vandaag niet meer kunnen eten. We besluiten het erop te wagen en te hopen dat de smaakmakers in de korte tijd nog voldoende hun weg tot het binnenste weten te vinden. We volgen nauwkeurig het recept, voegen na 40 minuten de appelschijfjes en kaneel toe. Nog tien minuten en dan kunnen we eten.

Riiinnnnggg, de radiotelefoon gaat. De twee knechten op de boerderij hebben ruzie gekregen om het een of ander en één van hen heeft het voor gezien gehouden. Hij is nu lopend op weg naar huis. Dat is uiteraard niet de bedoeling en Ruslan gaat met de jeep op pad om de knecht op weg naar huis op te pikken en weer naar de boerderij terug te brengen. Niet veel later arriveert mijn schoonvader. Ook hij wil zich graag bemoeien met de problemen op de boerderij. Of Elmira hem met de auto niet even kan brengen naar de waterkrachtcentrale, vanaf daar zal hij wel verder naar de boerderij lopen.

Al met al lopen de tien minuten nogal uit en vijfenvijftig in plaats van tien minuten sudderen de appeltjes tussen de kippenpoten voordat ze opgediend worden. Hier en daar is het geheel aan de pan vast blijven plakken, maar gelukkig nog niet echt aangebrand. Wel zijn de poten flauw, het zout en de specerijen hebben hun werk niet goed kunnen doen. De appelschijfjes zijn wel lekker geworden. Een goed idee om in het vervolg de kippenpoten wat vroeger te kopen en te laten ontdooien. Maar ja, dit was ook mijn eerste experiment.

Vandaag gaan we proberen de boerderij te bereiken. Door de regen van de afgelopen dagen is de weg modderig en zelfs met de jeep is het nu lastig om omhoog te komen, maar één van de koeien heeft dringend medicijnen nodig en Elmira is binnen het gezin degene die meestal de medicijnen toedient. Bovendien is het een mooie gelegenheid om voor het eerst de kalfjes te aanschouwen die met Nederlands sperma ter wereld gekomen zijn.

Achterin de Oeazik ligt 500 kilo voer voor de varkens en meststieren dat vanochtend ingekocht is en mee naar de boerderij moet. Daardoor zijn er maar twee stoelen vrij. Elmira zoekt een plekje op de balen voer en Ruslan zet zich achter het stuur. Ik zit ernaast met de medicijnen en fototoestel in een tas.

Het eerste stuk van het normale pad de bergen in is onbegaanbaar vanwege de modderstromen. Daarom nemen we een alternatieve route die over het terrein van het voormalige scouting centrum leidt. Daarna begint het geglibber. Ondanks de vierwiel aandrijving kan de jeep maar nauwelijks grip krijgen op de gibberige bodem. De ondergrond is nog bevroren en daarop ligt een laagje van een paar centimeter modder. Het is ware tovenarij om op het pad te blijven en niet vast komen te zitten in één van de oude diepe ingesleten sporen. Zo’n 300 meter voor de boerderij wordt de weg te slecht om nog verder te gaan. De jeep wordt gekeerd zodat dat straks in het donker niet meer hoeft en wij lopen het laatste stuk over het glibberpad naar de boerderij. Ruslan zal vanaf daar met de tractor terugrijden naar de jeep om het voer op te halen. Het is inmiddels licht gaan motregenen en ik stop mijn camera diep in mijn binnenzak om hem niet nat te laten worden. Elmira heeft duidelijk meer moeite dan normaal om deze helling te nemen, maar wat wil je met een baby van 7 maanden aan boord. De meeste vrouwen in Nederland zijn dan al bijna toe aan hun zwangerschapsverlof en toeren alleen nog rond in hun auto om babykleertjes in te kopen. Ik ken weinig die dan nog over glibberige bergpaadjes door weer en wind een boerderij proberen te bereiken om daar ziek vee te helpen.

Op de boerderij wordt de schade door de uitzonderlijke sneeuwval direct duidelijk. De hooischuur is een dikke maand geleden ingezakt onder het pak van anderhalve meter sneeuw en er rest nu weinig meer dan versplinterd hout, en scherven golfplaat. De meeste materialen zijn al weggehaald om de pakken hooi die in de hooischuur lagen opgeslagen in een andere schuur veilig te kunnen stellen. Het zal de nodige moeite en geld kosten om de schuur weer op te bouwen. De andere gebouwen die nu als stal dienst doen voor de koeien, paarden, varkens en schapen zijn te laag om daar voldoende hooi in op te slaan, dus dat is geen alternatief.

Sinds ik voor het laatst afgelopen oktober op de boerderij ben geweest is wel het nodige veranderd. De stal waar de koeien staan heeft nu een verharde vloer en de koeien staan ongeveer zoals in een Nederlandse grupstal opgesteld achter een centrale voederbak. De overgebleven varkens liggen in hun eigen afgeschutte domein waar ze door het rijkelijk toegediende voer moddervet geworden zijn. Ook in de stal waar de kalveren en de zwakkere dieren staan zijn nu afgeschutte compartimenten met eigen voederbak.

Het eerste kalf van Nederlandse origine dat de naam Mieshke heeft gekregen huppelt om ons heen. Hij is eerst wat schichtig, maar dat verandert snel. Het kost nogal wat moeite om hem rustig op een plaats te krijgen waar ik een foto van hem kan nemen.

Het houdt op met zachtjes motregenen en de regen begint met bakken uit de hemel te vallen. Het is inmiddels donker geworden en we zullen door de blubber onze weg terug naar de oeazik moeten vinden. Het alternatief is om in bergen te overnachten, maar morgenvroeg moet room verkocht worden. Daarom besluiten we toch terug te gaan. Ruslan zal met de tractor tijdens onze glibberwandeling achter ons aanrijden met de melkbus met room en om ons bij te lichten. Er kunnen geen drie mensen in de tractor zitten, dus Elmira en ik lopen en glijden terug naar de jeep.

Onze reparaties van afgelopen zomer hebben hun effect gehad. Ondanks de stromende regen is het nu droog in de jeep door het nieuwe tentdak. Nadat Ruslan de tractor aan de kant van het pad gestald heeft om er morgen mee terug naar de boerderij te gaan, rijden we terug naar Zhabagly.

Eén van de meest verbazende zaken in Kazachstan is de postbezorging. Ik heb al heel veel zaken per post naar Kazachstan gestuurd, en alles is tot nu toe aangekomen. Dat is in veel landen wel anders. Van de post die Elmira naar haar vriendin in Rusland stuurt komt gemiddeld maar eenderde aan. De rest verdwijnt, waarschijnlijk geopend door malafide postwerknemers op zoek naar geld of kostbaarheden. In Kazachstan heb ik nooit dergelijke problemen meegemaakt.

Vlak voor mijn vertrek eind februari heb ik op het postkantoor een pakket met 10 kilo goederen afgegeven. Verzenden van spullen per post kost ongeveer 5 euro per kilo en komt meestal binnen twee weken aan. Het is een handige manier om niet te zware omvangrijke spullen naar Kazachstan te vervoeren zonder dat ik het in mijn vliegtuigbagage hoef mee te sjouwen. Vandaag is het pakket aangekomen op het postkantoor in Wanovka.

Omdat de lokale postbesteller grote poststukken niet kan vervoeren—hij doet alles lopend—moeten pakketten afgehaald worden op het centrale postkantoor. Toen Elmira en Ruslan vanochtend voer inkochten zijn ze ook even langs het postkantoor gegaan om te informeren of het pakket al binnen was. Dat bleek zo te zijn, maar omdat Elmira haar identiteitskaart niet bij zich had om zich te legitimeren, rijden we nu met zijn tweeën nog een keer naar Wanovka om het pakket op te halen.

De dame achter het bureau is in de vijftig, en ze ziet eruit alsof ze in het postkantoor geboren is. Rond haar zijn vellen postzegels, vele formulieren en nog te verzenden brieven opgestapeld. Handig vist ze een ontvangstformulier uit de stapels voor Elmira om in te vullen. Onderwijl wijst ze mij waar ik het pakket uit het magazijn kan halen. Ze is zelf wat slecht ter been, vandaar. In het magazijn liggen drie postzakken met in elke zak een groot pakket. Aan elke zak hangt een label met de adresgegevens van de ontvanger. Die van ons is dus gemakkelijk te vinden.

Ik sjouw de zak terug naar het bureau waar de postdame de gegevens van Elmira’s identiteitskaart controleert met de gegevens op het label. Vervolgens wordt een broodmes onder uit een bureaula gevist en de verzegeling om de zak wordt doorgesneden. De gegevens op het verzenddocument dat op de doos is geplakt worden nog eens gecontroleerd—deze dame gaat zeker niet over één nacht ijs—en ze vraagt een andere medewerkster of ze het gewicht wil controleren. Op het verzenddocument staat een gewicht van 9840 gram, maar de doos is aan de zijkant wat beschadigd en ze wil zeker weten dat er niets uit gestolen is. De doos gaat daarom als laatste check ook hier op de weegschaal. 9835 gram geeft het nieuwe digitale apparaat aan. Alles is OK, het pakket mag mee naar Zhabagly.

Het ontvangen van een pakket is elke keer weer een klein Sinterklaasfeest. Uiteraard weet ik wel wat er in zit, maar voor Elmira en huisgenoten is het een verrassing. Het grote dekbed dat ik er in gestopt heb valt in de smaak. De zelfgemaakte Kazachstaanse dekens zijn loodzwaar. Lichte en toch warme dekbedden zoals in Nederland zijn hier niet te koop, dus dit tweepersoons dekbed komt als geroepen. De citruspers is een krijgertje en stond al een tijdje op het verlanglijstje van Elmira. Helaas zijn er nu geen sinaasappels om hem direct uit te proberen. Een paar kookboeken, de broodnodige drop en een plastic zak met een assortiment specerijen.

Losse specerijen zijn hier in Kazachstan moeilijk te krijgen. Ze kennen hier wel de standaard specerijen zoals gemalen zwarte peper en kaneel, maar verder zijn specerijen alleen te krijgen als voorgemengde mixen voor soep of vlees. En die mixen voldoen niet echt aan de Nederlandse smaak. Ik heb in Nederland de meest gangbare specerijen gekocht om hier in Kazachstan uit te proberen. Daar hangt wel mijn belofte aan vast dat ik zal gaan koken zodra de specerijen binnen zijn, dat wordt dus nog wat!

Het regent nu al een paar dagen lang. Gisteren is er door de regen kortsluiting ontstaan in de centrale transformator van het dorp, maar die hebben ze gelukkig vrij snel kunnen vervangen waardoor we maar een paar uur zonder stroom hebben gezeten. Het ziet er niet naar uit dat het weer vandaag beter wordt. Ruslan en Elmira zullen naar Tjulkebas en Wanovka gaan om daar voer in te kopen voor het vee in de bergen. Na de winter zijn er nog veel voorraden over en de prijs is nu lager dan voor de winter. Onderwijl zal ik de boiler weer monteren en ophangen in de badruimte.

Het in elkaar zetten van de boiler gaat vrij snel. Eigenlijk is zo’n ding niet meer dan een geïsoleerde bak met een verwarmingselement, een thermostaat en twee leidingaansluitingen voor het inkomende en uitgaande water. Met zorg maak ik de afdichtrubbers schoon om te voorkomen dat de ketel gaat lekken. Het laatste restje kalk schud ik uit de ketel waarna het bodemdeksel weer gemonteerd kan worden. Een boiler is wel onhandig om te sjouwen, maar niet extreem zwaar. Tenslotte bevat het in lege toestand niet veel meer dan lucht en isolatiemateriaal. Aan de muur van de badkamer zijn twee haken bevestigd waarop de boiler kan worden gehangen. De leidingen worden aangesloten en de aanvoer- warmwaterkraan van het bad wordt geopend. Nu kan het water vrijelijk naar binnen stromen. 13 minuten kost het voor de 80 liter ketel volledig gevuld is. Snel, zeker gezien de waterdruk op dit moment. Het ontkalken heeft zeker zijn nut gehad. Nu kan het de stekker in het stopcontact. Het lampje van de thermostaat gaat branden en de elektriciteitsmeter begint te zoemen. Over een paar uur is er weer stromend warm water!

Even onder de douche is in Zhabagly niet zo gemakkelijk als het lijkt. Afgelopen winter heeft het hier 25 graden gevroren en uit voorzorg zijn toen de wasmachine en de boiler uit de aangebouwde badruimte gehaald en in huis geplaatst. Ondanks bijverwarming kon toch niet voorkomen worden dat een afsluitkraan en een T-stuk in de badruimte onder het geweld van het inwendige ijs bezweken. Gisteren hebben we op de markt een nieuwe afsluiter en T-stuk gekocht. Misschien kan ik vanavond eindelijk weer douchen.

Er kan weinig vervelender in een waterleiding kapot gaan dan een afsluitkraan. De enige manier om een nieuwe te monteren is door de vorige te demonteren en met een heus waterballet te proberen de nieuwe erop te plaatsen. Een centrale afsluitkraan per huis kent men hier niet, de meeste huizen zijn rechtstreeks op de centrale leiding aangesloten. Water komt uit het natuurgebied en kost bijna niets, dus watermeters en waterverspilling zijn hier onbekende begrippen. In dit overigens zo droge land heeft Zhabagly te kampen met een wateroverschot. Gelukkig staat er op dit moment nog niet veel druk op het waterleidingnet omdat het in de bergen nog koud is. Pas wanneer de sneeuw daar gaat smelten aan het eind van deze maand neemt de aanvoer van water, en daarmee de druk toe.

Als ik de oude kraan eraf gedraaid heb lukt het me met een duim de leiding redelijk af te sluiten. Onderwijl wikkel ik Teflon tape rond de schroefdraad om het geheel straks waterdicht te maken. Daarna pak ik de nieuwe kraan om die op de leiding te schroeven. Helaas gaat dat niet zonder mijn duim van de opening te halen dus ik word toch nog nat. Niet ernstig gelukkig, maar het is smeltwater en dus wel erg koud. Het is hier in Kazachstan altijd maar gokken hoeveel Teflon tape nodig is. Soms is er heel veel ruimte op de schroefdraad en zijn veel wikkelingen nodig voor een goede afdichting, soms is het een hele krappe passing en is elke wikkeling haast te veel. Gelukkig heb ik het goed ingeschat en de kraan schroeft mooi op de leiding. Nog even natrekken met een steeksleutel en kijken of het dicht is. OK, er komt geen water onder de schroefdraad vandaan. Hoewel dit geen definitieve test is—die komt pas in de lente als de waterdruk op zijn hoogst is—is de afdichting in ieder geval goed genoeg om geen grote lekkage te veroorzaken.

Het tweede probleem is het T-stuk bij de badkuip voor het koude water. Op echt Kazachstaanse wijze is ook deze leiding rechtstreeks op de hoofdleiding aangesloten waardoor het ook hier niet mogelijk is een afsluitkraan dicht te draaien om de waterstroom binnen de perken te houden. Overijverige bouwvakkers hebben twee jaar geleden over de leiding 10 centimeter beton gestort, dus even een kraantje ertussen plaatsen is geen optie. Gelukkig stroomt het overtollige water in de badkuip, dus als ik mij een beetje strategisch opstel word ik niet al te nat.

Het vastdraaien van het T-stuk op het eindje van 15 centimeter buis dat uit de tegelwand steekt gaat zonder problemen. Met een ferme haal van de steeksleutel zet ik beide overgebleven uiteinden in de juiste richting. Maar nu komt het probleem van het aansluiten van de bestaande doucheleiding. Bij de aanleg van de waterleiding heeft men het niet zo nauw genomen met de uitlijning. Op de ijzeren leiding heeft men een stuk schroefdraad gelast waarop nu het T-stuk is gedraaid. Maar dat is niet haaks gelast waardoor het T-stuk schuin staat op de doucheleiding. Ruslan weet raad. In de schuur ligt een schroefsleutel van een halve meter—een stuk gereedschap dat in Nederland de naam moordernaar draagt—en met een paar ferme tikken wordt de leiding verteld dat hij in een andere richting moet wijzen. Met wat spierkracht wordt het T-stuk onder de doucheleiding gemanouvreerd en het lukt om de mof vast te draaien. Wat Teflon tape aan de onderkant, touw aan de bovenkant, contramoer vastdraaien en het geheel zit.

De badkraan kan weer gemonteerd, maar eerst moeten de afdichtrubbers vervangen worden. Die zijn kennelijk niet bestand geweest tegen de hoge temperaturen van ons warme water want de rubbers hangen er in flarden bij. Een autobinnenband is echter ook na zijn eerste leven nog goed inzetbaar voor allerlei reparatieklussen en met een schaar worden een paar, niet volledig ronde, maar wel goed afdichtende ringen gecreëerd. Alle kranen kunnen nu worden geopend om de leidingen door te spoelen en dat is nodig, want in de ijzeren leidingen is de afgelopen maanden behoorlijk wat corrosie opgetreden!

Nu hoeft alleen nog maar de boiler op zijn plaats te worden teruggehangen. Bij het optillen maakt de boiler een onheilspellend rammelend geluid. In de handleiding staat dat eens in de twee jaar de interne magnesium anode moet worden gecontroleerd en zonodig vervangen. Redenen genoeg om het bodemdeksel te verwijderen en de toestand van binnen eens te aanschouwen. Gelukkig is de bijgeleverde handleiding in zowel Russisch als Engels, dus het kost weinig moeite om de thermostaat te demonteren en het bodemdeksel los te maken.

Al snel wordt duidelijk wat de oorzaak van het gerammel is. Het water in Zhabagly is hard, en daarmee bedoel ik ook echt HARD. Het water wordt gewonnen uit een ondergrondse bron in het natuurreservaat en onze boiler lijkt wel een miniatuur druipsteengrot. Er heeft zich een enorme hoeveelheid kalk afgezet op het verwarmingselement, de buizen en de binnenwand. Die kalk is deels los gegaan, en ligt nu als brokken in de ketel. Het eventjes terugplaatsen van de boiler om vanavond te douchen zal niet lukken, eerst moet dit stuk techniek worden ontdaan van zijn ketelsteen om te voorkomen dat het verwarmingselement te vroeg doorbrandt.

Hoe ontkalk je een verwarmingselement? Koken in water met azijn is een beproefde methode, maar het azijnzuur tast ook de magnesium anode aan. Die zit met schroefdraad vast op de bodemplaat, maar daar heeft zich zoveel kalk op afgezet dat het niet lukt het element los te draaien zonder iets te beschadigen. De enige methode die overblijft is mechanische verwijdering, ofwel net zolang kloppen en schuren op de kalklaag tot deze van het verwarmingselement los laat en het blanke metaal weer zichtbaar wordt. Een tijdrovend en precies werkje want het verwarmingselement mag niet beschadigd raken. Uiteindelijk is het half twaalf ‘s avonds als het element er weer in zijn originele staat uitziet. Tijd om naar bed te gaan, morgen zien we wel verder.

Als part-time wereldreiziger neem ik slechts zelden zaken mee terug uit het buitenland voor het thuisfront. Daarop is echter één uitzondering. Mijn moeder is een chronisch kettingrookster. Alle pogingen om ermee op te houden zijn gestrand en dus berust ik maar in dit feit en probeer ik in plaats daarvan de secundaire (financiële) lasten wat te verzachten. Roken wordt steeds duurder in Nederland, en daarom heb ik de vorige keer een aantal pakjes van een lokaal Kazachstaans merk meegenomen naar Nederland. Mijn schoonvader heeft als collega kettingroker dat merk aanbevolen omdat het qua smaak en rookgenot (wat is dat eigenlijk?) het dichtst bij de Europese sigaretten komt. Deze sigaretten worden gemaakt in de Philip Morris fabriek in Almaty, dus volgens Westers recept.

De douanebeambte die mijn bagage de afgelopen keer controleerde keek mij wat schaapachtig aan. Het kwam wel veel voor dat mensen Westerse sigaretten meenamen naar Kazachstan, maar dat Westerlingen Kazachstaanse sigaretten meenamen naar Europa was zeker een uitzondering. Maar omdat het aantal sigaretten binnen het vrijgestelde aantal viel waren er verder geen problemen en heb ik zo het thuisfront op meer dan een week goedkoop roken kunnen trakteren. En de sigaretten bleken qua smaak nauwelijks van het merk te onderscheiden dat mijn moeder normaal koopt.

Vandaag liepen we bij het inkopen doen toevallig tegen een optom sigarettenwinkel aan in Shymkent. Voor wie niet weet hoe het marktsysteem in Kazachstan werkt een kleine uitleg. Een Kazachstaanse markt bestaat uit een groot aantal stalletjes van enkele vierkante meters per stuk waar zelfstandige kooplui hun waar aan de man brengen. Elke markt is ingedeeld in productgroepen. Je hebt een gebied waar kleding wordt verkocht, een ander gebied voor fruit- en groenten, etc. In zo’n gebied verkopen alle marktkooplui ongeveer hetzelfde assortiment goederen en de onderlinge concurrentie bestaat uit het beter uitstallen, lagere prijs, of met meer misbaar aanprijzen van de goederen.

Rond de markt zijn zogenaamde optom winkels. Deze winkels bevooraden de marktstalletjes en zijn daardoor een soort lokale groothandel. Elke optom winkel heeft een beperkt assortiment van vaak maar enkele tientallen artikelen maar daarvan wel veel voorraad en een lagere prijs. En vandaag liepen we dus bij toeval tegen een sigaretten-optom van de markt in Shymkent aan.

Ik heb direct bij de optom de nodige sigaretten ingeslagen en ook voor mijn schoonvader hebben we de voorraad aangevuld. Want in prijs scheelt het nogal. Afgelopen oktober heb ik voor een pakje van 20 sigaretten 35 Tenge neergeteld. Vandaag komt zo’n zelfde pakje op 30,5 Tenge. Omgerekend kost een slof van 200 sigaretten nu 1,80 euro. Als ik goed geïnformeerd ben kost zo’n zelfde hoeveelheid sigaretten in Nederland op dit moment 29,60 euro, voornamelijk belastingen die rechtstreeks de schatkist in vloeien.