Lammert's Weblog

Wij zijn sinds bijna een jaar hier in Kazachstan de trotse eigenaar van een auto. Een Lada—of beter een Zhiguli want Lada is alleen maar een merknaam—die we nieuw hebben gekocht. Wie dacht dat het Fiat model Lada al lang tot de museummodellen behoorde komt bedrogen uit. Het is nog steeds een topmodel van de Lada fabrieken met een productie van honderdduizenden exemplaren per jaar. Dit model wordt alleen niet meer in West Europa verkocht omdat het niet voldoet aan de steeds strenger wordende milieu eisen daar. De auto is sinds het originele Fiat model slechts op enkele punten gewijzigd en dat heeft zo zijn voordelen. Het is een model met achterwiel aandrijving met een zware achteras en even lomp uitgevoerde ophanging van de voorwielen. De meeste Westerse auto’s zijn voorwiel aangedreven en hebben onafhankelijk opgehangen achterwielen. Dat geeft wel een betere wegligging in bochten en bij hoge snelheden, maar op de hobbelwegen met diepe kuilen zoals die hier voorkomen is dat fragiele metaalwerk zo aan zijn eind.

Een tweede voordeel van een Zhiguli is, dat het motorsysteem sinds begin jaren tachtig nauwelijks veranderd is en daardoor elke boerensmid het kan reperareren mochten we onderweg tot stilstand komen. Maar zover willen we het niet laten komen en daarom gaan we trouw elke 10.000 kilometer naar de garage voor een grote beurt. Vandaag staat de 20.000 km beurt op het programma.

Het garagesysteem in Kazachstan heeft zijn charmante eigenschappen. Je gaat eerst naar de automarkt en koopt daar de onderdelen die je denkt nodig te hebben. In ons geval een nieuw luchtfilter, een oliefilter en een jerrycan olie. Je hebt als autoeigenaar zelf de keuze welke onderdelen je koopt. Zit je krap bij kas, of neem je het niet zo nauw met het onderhoud dan koop je goedkope Chinese filters, anders neem je filters van Russische of Westerse makelij. Hetzelfde geldt voor de olie. Er is olie te koop van 60 Tenge per liter tot 800 Tenge. Zelf kiezen we voor de laatste en niet zonder reden.

Er gaat hier het verhaal dat je een automotor elke 40.000 kilometer moet reviseren. Zelf geloof ik daar niet zoveel van. Een motor—mits netjes gebruikt—gaat zeker 200.000 kilometer mee voordat de interne slijtage zo groot is dat de lekkage langs zuigers en kleppen het vermogen, benzine- en olieverbruik duidelijk gaat beïnvloeden. Dat geldt ook voor Lada’s die in Nederland rondrijden, dus waarom niet voor Lada’s in Kazachstan? Wanneer de slijtage toch sneller gaat, dan kan dat maar één oorzaak hebben, namelijk een verhoogde wrijving tussen de bewegende componenten. En smeerolie is het middel om wrijving tussen de bewegende componenten in een motor tegen te gaan.

De functionaliteit van smeerolie wordt niet bepaald door de oliecomponent zelf, maar door de dopes, kleine toevoegingen van speciale stoffen die het gedrag van de olie bij hoge temperaturen, lange gebruiksduur en in combinatie met aggresieve bijproducten van het benzine verbrandingsproces bepalen. En juist deze dopes bepalen in hoge mate de prijs van de olie.

Zelf heb ik in Nederland met mijn eerste auto 461.000 kilometer gereden zonder enig motor slijtage probleem en dezelfde olie die ik daar gebruikte—Shell Helix plus—pas ik nu ook toe in onze Zhiguli. Hoewel ik niet de illusie heb ook met deze auto een half miljoen kilometers probleemloos te rijden denk ik toch dat hiermee in ieder geval een belangrijke oorzaak van problemen de nek omgedraaid is.

Maar nu snel terug naar de garage, want de monteur staat ongeduldig te wachten op mijn orders terwijl ik dit schrijf 😉

Achter de autodealer waar wij onze auto hebben gekocht is een grote reparatiehal. Hierin staan een aantal bruggen die door zelfstandige monteurs worden gehuurd. Sommigen zijn gespecialiseerd in uitlijnen, anderen in motoronderhoud. Wij rijden onze auto naar de brug van de Oezbeekse monteur die onze auto al eerder onderhanden heeft gehad en waar we goede ervaringen mee hebben. De auto gaat op de brug en wordt van onderen geïnspecteerd.

De hobbelwegen hebben hun sporen nagelaten. De rubbers van de stabilisatorstangen voor zijn gescheurd en ook op de stuurinrichting zit wat speling. Verder zitten enkele moeren niet meer helemaal vast. De vering aan de achterzijde is doorgezakt en de monteur adviseert ons een paar vulrubbers te kopen die boven de veren worden geplaatst. Hierdoor komt de auto aan de achterkant omhoog waardoor we met veel vracht in de kofferbak minder snel het wegdek raken als we door een gat rijden. Handig wanneer we 200 kilo voer over het bergpad naar boerderij brengen zoals afgelopen jaar herhaaldelijk gebeurd is. Met het bestellijstje lopen we naar de automarkt terwijl de monteur onderwijl de olie ververst en de voorbereidingen voor de verdere reparaties treft.

Op de automarkt kopen we de nodige zaken in. Het heeft zo z’n voordelen in een auto te rijden waarin bijna half Kazachstan rijdt. Alle benodigde onderdelen zijn voorhanden bij verschillende marktkramen. We kiezen weer met zorg de wat duurdere, maar betere, originele fabrieksonderdelen uit. Nu is duur een relatief begrip. Totaal zijn we niet meer dan 15 euro kwijt aan alle onderdelen.

Als we terugkomen in de garage schieten we een andere monteur aan. De band die we vorige week hebben gekocht ter vervanging moet nog om de velg gelegd en gebalanceerd worden. Deze monteur is de bandenspecialist en fluitend loopt hij met de band en velg naar zijn hoekje waar hij zijn balanceerapparatuur heeft staan.

Wij lopen terug naar de automarkt om in een restaurantje aldaar wat te eten en vervolgens lampjes voor de Oeazik te kopen. Zoals al een paar dagen geleden gemeld, heeft de kapotte spanningsregelaar van de Oeazik een heel aantal lampjes opgeblazen. Vandaag kopen we nieuwe in. Ook op onze vrachtwagen zijn de nodige lampjes kapot. Omdat die binnenkort voor de APK keuring moet—ja, dat kennen ze hier óók—moet ook daar het nodige aan gebeuren. Met 12 lampjes en een volle maag keren we terug naar de garage.

De band is inmiddels rond de velg gelegd en het wiel is gebalanceerd. De monteur heeft ons reservewiel rechtsachter verwijderd en daar de velg met de nieuwe band voor in de plaats gemonteerd. We rijden nu weer op vier lichtmetalen velgen, dat staat wel zo netjes. Totaal arbeidsloon 100 Tenge, ofwel 60 eurocent. Daar hoef je bij de Kwikfit niet voor langs te komen.

De reparatiewerkzaamheden vorderen onderwijl gestaag. De voorwielen zijn gedemonteerd en de monteur controleert de staat van de remblokken. Hij is enigszins verbaasd, het lijkt wel of er net nieuwe blokken en schijven onder gekomen zijn. Ik snap wel waarom. Het is hier heuvelachtig en veel Kazachen hebben de gewoonte helling-af de motor uit te schakelen om benzine uit te sparen. Als het te hard gaat remmen ze bij. De paar drupjes benzine die je daarmee uitspaart deren mij niet zo erg. Veel belangrijker vind ik het dat mijn remmen nog koel zijn en goed functioneren als ik ze helling-af echt nodig heb. Daarom rem ik altijd op de motor af en raak ik het rempedaal nauwelijks aan. Elmira heeft dat nu ook van mij geleerd en daardoor slijten onze remmen veel minder snel dan gebruikelijk is in Kazachstan. Wat een ander aan benzine bespaart verdienen wij ruimschoots terug aan remblokken en het veilige gevoel dat onze remmen op hellingen als we ze echt nodig mochten hebben het gewoon doen.

We hebben nog een ander mankementje aan de auto. Sinds de winter is de laadspanning van de dynamo niet meer zo constant als daarvoor. Elke Zhiguli is voorzien van een voltmeter in het dashboard om de actuele laadspanning te zien. Een snufje dat op veel Westerse auto’s mist en dat ik in mijn eerste auto in Nederland indertijd ingebouwd heb om problemen in het elektrisch systeem te ontdekken voordat je aan de kant van de weg stilstaat met een lege accu. Want dat laatste is volgende de statistieken van de Wegenwacht nummer één in oorzaken van panne in Nederland. Misschien is het nu een los contactje van de dynamo en omdat de monteur ernaast toch de elektrodeskundige van de garage is laten we hem er even naar kijken. Hij rommelt wat aan de dynamo en schroeft de spanningsregelaar los die daar achterop gemonteerd is. Hij heeft nog eentje liggen van zijn eigen auto—half Kazachstan rijdt immers in een Lada—en schroeft die erop. Ik start en inderdaad, de laadspanning is weer constant. Waarschijnlijk is er met de anderhalve meter sneeuw water in gekomen waardoor de elektronica is aangetast. Het beste is om er een nieuwe regelaar op te monteren.

Het is bijna zes uur en we lopen snel naar de automarkt, waar we die dag al zo vaak zijn geweest, om een nieuwe spanningsregelaar te kopen. De meeste handelaren zijn al naar huis, maar bij één dynamospecialist wordt de deur van de zeecontainer waarin de handelswaar ligt opgeslagen net dicht gedaan. De koopman is bereid om nog even een regelaar voor ons te zoeken en voor 500 Tenge (3 euro) hebben we het benodigde apparaatje. In een wat langzamer tempo dan op de heenweg lopen we terug naar de garage.

De elektromonteur heeft onderwijl een andere auto onderhanden genomen. Op een Lada Samara moeten ruitensproeiers met blauwe feestverlichting worden gemonteerd. Terwijl blauw licht op voertuigen in Nederland absoluut verboden is om verwarring met de auto’s van de hulpdiensten te voorkomen is het dé trend in Kazachstan. Blauwe knipperlichten, blauwe stadslichten en ook blauwe lampjes in de ruitensproeiers, het is hier allemaal in. Het nut ontgaat mij maar Kazachen worden er helemaal wild van. Het kost een klein half uurtje om de draden door het frame van de motorkap te wurmen en op de bedrading van de stadslichten aan te sluiten. Daarna heeft de monteur weer tijd voor ons en vijf minuten daarna is onze auto weer als nieuw.

En het arbeidsloon: voor de dynamoreparatie 200 Tenge (1,20 euro) en voor de grote beurt inclusief uitlijnen 2800 Tenge (16 euro).

Periodiek gaat Elmira naar Shymkent om daar een echo van onze aanstaande gezinsuitbreiding te laten maken. Er zijn twee plaatsen in de stad waar een echo apparaat aanwezig is. Eén apparaat staat in de Oerombayev privé-kliniek bij het ziekenhuis waar Elmira afgelopen oktober een weekje opgenomen is geweest. De tweede mogelijkheid om een echo te laten maken is bij het radio-diagnostisch centrum. Vandaag gaan we naar het radio-diagnostisch centrum omdat dat op onze route ligt.

Medische zorg is niet zo geörganiseerd als in Nederland. Bij de ingang van elke medische instelling is een boekhoudafdeling, duidelijk aangegeven met het woord KACCA. Daar betaal je voor de dienst die je geleverd wilt hebben. Na betaling krijg je een bonnetje waarmee je naar de betreffende afdeling kunt lopen. Een secretaresse neemt daar het bonnetje aan, scheurt het doormidden als teken dat het gezien is en verwijst je door naar één van de specialisten. Een echo kost hier 555 Tenge (3,25 euro). Duurder dan in de privé-kliniek waar we enige tijd geleden 350 Tenge (2 euro) moesten neertellen.

In het radio-diagnostisch centrum zijn twee echo apparaten die elk door hun eigen specialist worden bediend. Zij zijn in concurrentie met elkaar en worden betaald aan de hand van de hoeveelheid patiënten die ze per dag verwerken. Er zijn daardoor geen lange wachtlijsten. Na een minuut of tien is één van de specialisten vrij en wij gaan naar binnen.

Knufsik is nu zo’n 30 weken oud en het lukt niet meer om hem helemaal in beeld te krijgen. Terwijl de specialiste—op deze afdeling werken alleen vrouwen—alle vitale zaken in beeld brengt kijk ik mee op de monitor. Alles zit erop en eraan. Het hartje tikt dat het een lust is, en het wordt steeds waarschijnlijker dat ik inderdaad de veroorzaker ben van dit alles. Knufsik heeft namelijk langere benen dan de gemiddelde Kazach, de eerste tekenen van Fries bloed dat door Knufsik’s aderen bruist…

Op naar de laatste tien weken.

Het eind van de winter is traditioneel de periode van de feestdagen. Zo is 8 maart—vandaag dus—de dag van de vrouw. Dit wordt door veel mannen aangegrepen om een dag vrij te nemen en zich lekker klem te zuipen, dus helemaal het begrip “dag van de vrouw” snappen doe ik niet. Dit zal wel een overblijfsel zijn uit de Sovjet tijd. Als Elmira het mij goed uitgelegd heeft was er op 23 februari de dag van de man—vast ook gevierd met de benodigde alcohol—en bij het begin van de lente wordt het Nauryz feest gevierd.

Daarna is het weer even rustig, want vanaf 23 maart moet het zaaigoed de grond in en is er geen tijd meer voor feesten. Alleen 9 mei volgt dan nog als de dag van de overwinning op de Duitsers in de tweede wereldoorlog. In de herfst wordt het wat rustiger met het werk op het land en september is de traditionele periode van de bruiloften.

Een uitspraak die booteigenaren wel kennen waarschijnlijk. In Kazachstan kun je het woord “boot” rustig vervangen door “auto” want de hoeveelheid onderhoud die mensen daaraan plegen te doen lijkt erg op de inspanningen die booteigenaren in Nederland zich getroosten. Onderhoud kun je het hier trouwens vaak niet noemen. Zoals ik al eens opmerkte was één van de eerste woorden die ik hier leerde “remond” waarvan ik in het begin vermoedde dat het “repareren” betekende maar wat ik maar snel heb vertaald met “sleutelen”.

Neem nu bijvoorbeeld de dynamo van mijn schoonvader’s jeep. Al in augustus vorig jaar was bekend dat deze niet helemaal zuiver werkte waardoor er een laadspanning van bijna 17 Volt werd gegenereerd—wel wat veel voor een 12 Volts accu. Met als gevolg een kokende accu en snel doorbrandende koplampen. Het probleem van de koplampen is toen “opgelost” door er 24 Volts vrachtwagenlampjes in te monteren. Elk probleem kent immers zijn eigen unieke oplossing.

Eindelijk is vandaag de spanningsregelaar van de dynamo vervangen door een nieuw exemplaar. Resultaat: een normale laadspanning. Dit had ook een half jaar eerder kunnen gebeuren want toen was al bekend dat de spanningsregelaar de veroorzaker was van de problemen. Maar laten we nu voor de aardigheid eens kijken naar de gevolgschade:

• Twee doorgebrande koplampen
• Zes doorgebrande lampjes van richtingaanwijzer, achterlicht en remlicht
• Bedrading rond de accu die moest worden vervangen omdat de isolatie weggevreten was door het rondspattende accuzuur
• Een verkorte levensduur van de accu door het overkoken.

Tuurlijk, je blijft lekker bezig en je hebt het geld van de spanningsregelaar even in je zak kunnen houden, maar of dat opweegt tegen de problemen die het uitstellen van de reparatie met zich mee heeft gebracht?

Sinds kort beschikt Zhabagly over een echte kapsalon. Zoals bij een aantal mensen wel bekend, heeft Elmira samen met haar zus Gulnara drie jaar in Rostov am Donau in Rusland gewoond. Gulnara heeft daar een kappersopleiding gevolgd. Dat kon ze tot nu toe niet in de praktijk brengen omdat haar schoonouders waar ze bij inwoonde niet wilden dat er steeds vreemden over de vloer kwamen.

Sinds deze winter wonen Gulnara, Sapar en hun twee kinderen echter in een eigen huis en ze heeft daar nu een hoekje ingericht als kapsalon. De belangstelling onder de lokale bevolking is groot. Kazachen mogen best ijdel genoemd worden en tot nu toe werd vaak gebruik gemaakt van de kapsalons in Wanovka op zo’n 20 kilometer afstand. De mogelijkheid om om de hoek het haar in model te laten knippen of een permanentje te zetten wordt nu door velen aangegrepen. Gulnara biedt haar diensten nog niet zo lang aan, maar toch heeft ze gemiddeld al zo’n 4 klanten per dag. Dat klinkt niet veel, maar de 400 tot 500 Tenge (2 a 3 euro) die dat per dag opbrengt is genoeg voor het inkopen van het noodzakelijke eten. Daarmee kan het gezin nu ook in het levensonderhoud voorzien in de wintermaanden, wanneer de agrarische activiteiten van Sapar stil liggen.

Bij mijn volgende terugkeer vanuit Nederland naar Kazachstan zal ik voor haar een droogkap meenemen die al jaren nog in de doos bij mijn ouders op de zolder lag en die mijn moeder nu aan Gulnara cadeau doet om de lokale economie hier te stimuleren.

Ongetwijfeld één van de meest futuristische producten in mijn bagage deze keer naar Kazachstan was een elektrische borstpomp, een cadeautje van mijn zus in verband met onze op komst zijnde gezinsuitbreiding. Voor de mannen en kinderlozen onder ons een kleine uitleg.

Veel moeders geven er de voorkeur aan borstvoeding te geven, maar dit is in veel situaties onpraktisch. Daarvoor zijn pompjes in de handel waarmee op een geschikt moment de moedermelk in flesjes kan worden opgeslagen die daarna op een later tijdstip als ware het normale flessenvoeding kan worden toegediend. In Kazachstan zijn zulke pompjes ook te koop, maar dit was de eerste die men ooit gezien had met snoer.

Een elektrische borstkolf? Jawel! Elmira wilde het bijna niet geloven, maar het was inderdaad een elektrische variant. “Nee”, zei ze, “dit is geen gewone borstkolf, het is een echte melkmachine!”

We hebben ons keukenmeubilair aangeschaft. Toch nog sneller dan verwacht door een samenloop van omstandigheden. Mensen die al eens bij ons in Kazachstan op bezoek zijn geweest zullen ervaren hebben dat niet alles in dit land altijd volgens plan verloopt.

Ons grootste probleem bij de voorgenomen aanschaf van de tafel en stoelen zat hem in het transport. Trouwe lezers weten dat we voor transport van grote huishoudelijke attributen nogal eens gebruik maken van de service van de streekbus. Daar zijn vaak zitplaatsen over en de chauffeur verhuurt die dankbaar aan mensen die iets te vervoeren hebben. Recentelijk is echter op het traject Shymkent-Zhabagly een kleinere bus ingezet waardoor de beschikbare ruimte voor vracht ook kleiner is geworden.

Gisteren belde echter Ruslan. Hij was op bezoek bij Sergei, de imker die ‘s zomers zijn korven op de boerderij heeft staan. Sergei wilde vandaag met zijn bestelbusje naar de houtmarkt in Shymkent om materiaal op te halen om nieuwe bijenkorven te maken. Het busje zou niet volledig vol zijn, dus Ruslan had al gevraagd of er ook twee tractorbanden mee konden. Voor ons meubilair zou ook nog wel plek zijn waarschijnlijk.

En zo komt het dat wij vanochtend vroeger dan normaal uit bed stappen en met de nodige financiële middelen op zak afreizen naar Shymkent. Het is verbazend hoe snel de wegen hier sneeuwvrij zijn. Hier en daar is nog een pluk sneeuw te zien, maar geen spoor meer van de ontberingen van enkele weken geleden. De houtmarkt en de markt voor auto-onderdelen liggen op loopafstand van elkaar aan de rand van Shymkent. Terwijl Sergei het hout op maat laat zagen gaan wij op zoek naar twee tractorbanden. Eén band is door ouderdom een maandje geleden spontaan geknapt en de andere is ook rijp voor vervanging. Daarom wordt er nu door mijn schoonouders diep in de buidel getast voor twee nieuwe.

Want tractorbanden zijn voorwaar geen goedkope aanschaf. Natuurlijk zijn banden hier in Kazachstan veel goedkoper dan in Nederland, maar voor twee banden moet uiteindelijk toch nog 48.500 Tenge neergeteld worden ofwel omgerekend bijna 300 euro. Het is wel duidelijk waarom mensen hier zo lang mogelijk wachten met vervanging van hun versleten banden en liever een klapband op de koop toe nemen dan te vroeg tot aanschaf van nieuwe over te gaan.

De banden worden op het hout in de laadbak gehesen en we stappen in onze eigen auto en rijden naar het centrum van Shymkent naar de winkel waar wij enkele dagen terug de meubels gezien hebben. Sergei blijft bij de houtmarkt wachten. Hij heeft zijn bestelbusje nog maar net gekocht en omdat de papieren nog niet op zijn naam gezet zijn fungeert de vorige eigenaar vandaag als chauffeur. Die heeft echter niet voldoende rij-ervaring om zonder brokken door grote stad te manouvreren. Daarom zullen we vanaf de winkel transport regelen tot aan de houtmarkt.

In de winkel blijken er acht stoelen op voorraad te zijn, we kunnen dus direct alle meubels meenemen. We rekenen af en een bestelbusje wordt gebeld. Binnen de stadsgrenzen van Shymkent wordt het afleveren van meubels door de winkel betaald, dus we hoeven niets bij te betalen voor het transport naar de houtmarkt. Een halfuurtje later zijn de meubels overgeladen en vangt Sergei de reis naar huis aan.

Wij blijven nog even in Shymkent om wat te eten. De stofzuiger thuis die nog uit de Sovjet tijd stamt wordt slechter en er is niet ver hier vandaan recentelijk een nieuwe elektrozaak geopend. De stofzuiger is een mooie aanleiding om te kijken wat daar zoal te koop is.

De inrichting van de nieuwe winkel valt ons hard tegen. Een soort volleybal zaal met een aantal rijen met stellingen waarop de handelswaar is geplaatst. Het is wel duidelijk waar men zich op richt, de Kazach die wil imponeren bij vrienden, familie en de buurman. Er staan meer dan vijftig verschillende televisies opgesteld, maar functionele huishoudelijke apparaten zijn er bijna niet. Elmira zoekt tussen de stofzuigers of er misschien eentje tussen zit die haar bevalt. Bij haar bezoeken aan Nederland heeft ze de stofzuiger van mijn moeder gebruikt. Die is voorzien van een puntige zuigmond waarmee het gemakkelijk is om ook in moeilijke hoekjes te komen. Dergelijke stofzuigers zijn nog niet hier in Kazachstan gearriveerd. Kleurige modelletjes genoeg, maar absoluut onpraktisch voor de huisvrouw. Elmira is resoluut, deze winkel hoeven we niet meer naar toe. Zonder stofzuiger reizen we daarom af naar huis.

‘s Avonds worden de stoelen en tafel in elkaar gezet. Net als veel meubels in Nederland zijn ze als bouwpakket geleverd en moeten ze met enkele schroeven en deuvels in elkaar gezet worden. Er kan weinig mis gaan en ik doe de eerste stoel voor. Elmira begint vervolgens met de tweede stoel en Ruslan komt ook al snel helpen. Voor de zekerheid schroef ik zelf alle zittingen vast op het frame, omdat daar geen voorgeboorde gaten in zitten en Kazachen over het algemeen niet het pietluttige oog voor detail en symmetrie hebben waar wij Westerlingen mee begiftigd zijn. Eén van de eerste spreekwoorden die ik hier leerde was Kazachem padjoet, oftewel voor een Kazach is het snel goed genoeg.

Zojuist hoorde ik op de radio dat Edwin de Roy van Zuydewijn van de rechter geen omgangsregeling met de hond krijgt na de scheiding van zijn prinses van Koninklijken bloede. Toen ik dit nieuws aan Elmira vertelde bood ze spontaan één van de puppies op de boerderij aan om cadeau te doen aan Edwin; problemen zijn er immers om opgelost te worden.

Voor ons zal een omgangsregeling er niet in zitten denk ik. Twee jaar geleden hebben we een hond gekocht—een teef met de naam Juliëtta—voor 20 Tenge (13 eurocent). Ze heeft eerst een hele tijd op de boerderij doorgebracht maar woont sinds deze winter bij ons in het dorp. Juliëtta heeft het niet zo op mij. Toen ik ongeveer een half jaar geleden op de boerderij was vond ze het nodig om mij met veel geblaf duidelijk te maken dat zij de baas was. Een normale Kazach zou gereageerd hebben door een paar stenen te gooien om haar weg te jagen, maar in plaats daarvan bleef ik staan, haar strak in de ogen kijkend. Dit was een wat ongewone reactie, dus ze bleef doorblaffen en ik bleef haar roerloos aankijken. Een kwartier en een schorre keel later besefte Juliëtta opeens dat ze misschien niet de juiste tactiek had gekozen. Misschien was dit buitenlands wezen wel niet zo agressief als die Kazachen, maar het was minstens zo vasthoudend. Ze schuifelde wat achteruit en zette het plotseling op een lopen, weg van die volvette vastberaden Nederlander.

Vier maanden hebben we elkaar niet ontmoet, maar toen ik vorige week het erf op stapte was meteen duidelijk dat Juliëtta mij nog niet vergeten was. Het blaffen stopte direct, de staart ging tussen de benen en ze schuifelde achteruit een beschermend hoekje in.

Welke lessen kunnen we hieruit trekken. Ten eerste dat een hond een goed geheugen heeft. Van katten wordt beweerd dat ze na zes weken hun vorige baasje vergeten zijn, maar dat is bij onze hond duidelijk niet het geval. Bovendien blijkt psychologisch overwicht beter te werken dan conventioneel wapengekletter. En is daar niet de hele maatschappij op gebasseerd?