Lammert's Weblog

Mijn terugreis naar Kazachstan is definitief geboekt. Zaterdag 26 februari vertrek ik naar Almaty. Elmira zal me daar komen ophalen. We gaan terug per trein omdat dit op dit moment het enige vervoermiddel is dat zonder problemen de metershoge sneeuwwallen kan weerstaan. Het permanente goederenvervoer tussen Almaty en het westen houdt de treinverbinding open. Bovendien hebben de Sovjets op alle kwetsbare plekken rond de spoorlijn wallen en boomsingels aangelegd om het opwaaien van sneeuw te beperken. De trein was immers een van de belangrijke transportmiddelen voor troepen en materieel verplaatsingen van het rode leger.

Ongeveer elk jaar neem ik een andere luchtvaartmaatschappij. Niet zozeer omdat ik graag alle maatschappijen wil uitproberen, maar omdat de prijs verhoudingen elk jaar weer anders liggen. In 2002 heb ik gebruik gemaakt van British Airways. BA had een vlucht van Londen naar Baku en dan verder naar Almaty. Op het traject naar Baku waren veel passagiers, maar op het laatste stuk van enkele duizenden kilometers was het aantal passagiers op een hand te tellen. Daarom stuntten ze in dat jaar met de prijzen om meer mensen op de vlucht naar Almaty te lokken. Dat is niet gelukt—de vlucht bestaat niet meer—maar ik heb van deze stuntprijzen goed kunnen profiteren.

In 2003 bleek Lufthansa de beste keuze. Door de concurrentie die zij ondervonden van Air Kazakhstan op de vlucht tussen Frankfurt en Almaty waren ze gedwongen hun prijzen laag de houden. KLM daarentegen met een monopoliepositie op Amsterdam – Almaty kon vrijelijk zijn prijs definieren en lag meer dan driehonderd euro boven de prijs van Lufthansa.

2004 is het jaar van het faillisement van Air Kazakhstan. Lufthansa zag zijn kans en verhoogde per 2005 zijn prijzen op de vlucht naar Almaty. Een nieuwe luchtvaartmaatschappij nam echter nu een deel van de buitenlandse verbindingen van Air Kazakhstan over. Air Astana opende een vlucht tussen Amsterdam en Atyrau—de basis van de olieindustrie—met een directe aansluiting op Almaty. Tegelijkertijd verbood de Kazachstaanse regering chartervluchten vanuit het buitenland op Atyrau om zo concurrentie voor Air Astana te voorkomen. Mijn ervaring vorig jaar was dat de vlucht tussen Amsterdam Atyrau bomvol zit met mensen die werken in de olieindustrie. De business class zit vol met de managers en de economy class is gevuld met de reguliere arbeiders. De meeste passagiers op dit traject zijn Amerikanen. De vlucht van Atyrau naar Almaty zit vol met Kazachstanen. Met zo’n permanent volgeboekt toestel heeft Air Astana zijn prijzen voor het totaal traject Amsterdam – Almaty tot ver onder die van KLM gebracht. KLM heeft gereageerd door zijn prijzen ook enkele honderden euro’s in de min bij te stellen.

Vanwege het gedoe op het mini vliegveldje van Atyrau bij het overstappen vlieg ik deze keer dus met KLM. Maar bij welke maatschappij ik de volgende vlucht boek? Ik zou het niet weten.

Het actief worden van het Kyoto Verdrag—doordat nu voldoende landen het verdrag hebben geratificeerd—heeft ook in Nederland een verandering teweeg gebracht. Voor het eerst sinds jaren wordt het langer openhouden van de kerncentrale in Borssele overwogen omdat kernenergie op dit moment de enige energievoorziening is die op grote schaal en voor langere duur kan voorzien in de energiebehoefte van de mensheid zonder daarbij een aanslag te doen op het CO₂ gehalte in de atmosfeer.

De discussie rond Borssele is ook in het verleden niet langs mij heen gegaan. Mijn broer Bauke was in de jaren zeventig een felle tegenstander van het gebruik van kernenergie. Hij behoorde tot de mensen die aanwezig was bij de protestacties, zich liet vast ketenen aan de hekken en dergelijke. Toegegeven, in die tijd was er niet zoveel bekend over de gevaren van het op grote schaal voorzien van de energiebehoefte door kerncentrales. Negen jaar jonger dan Bauke ben ik in een andere tijd opgegroeid. De jaren zestig die zijn levensstijl van politiek activisme hebben beinvloed zijn langs mij heen gegaan en ik ben veeleer een telg van de zakelijke jaren tachtig. Mijn eerste politieke herinnering is het “Bestek ’81”, de eerste grootschalige naoorlogse bezuinigingsoperatie in Nederland. Een verharding en individualisering van de maatschappij stond centraal in mijn jeugdperiode.

Getriggerd door de acties van mijn broer, maar met een open blik heb ik daarom aan de Rijksuniversiteit Groningen alle beschikbare stralingveiligheids cursussen gevolgd. Je kunt m.i. tenslotte pas een gedegen oordeel geven over een situatie wanneer je bereid bent een probleem van alle kanten te aanschouwen. Ik mag mijzelf gediplomeerd stralingsdeskundige niveau 3 noemen. Ik denk dan ook dat ik over de gevaren en gevolgen van straling wel iets zinnigs kan zeggen.

Radioactiviteit en straling wordt altijd in verband gebracht met gevaar. Dat is waar, wanneer het op ongecontroleerde wijze vrij komt. Het wordt door veel mensen geassocieerd met een probleem voor de volksgezondheid. Waar bijna niemand het over heeft zijn de voordelen die straling heeft en de medische toepassingen die juist zorgen voor een langer, gezonder en veiliger leven. De meest bekende toepassing van radioactieve straling in de medische wetenschap is ongetwijfeld de bestraling van tumoren als totaalbehandeling, of aanvullend op chemische en chirurgische ingrepen. Tumoren hebben de eigenschap dat ze bestaan uit snel delende cellen, aangestuurd door defecten in het DNA. Bij dit delen moet steeds een volledige kopie van het DNA worden gemaakt. Wanneer door straling extra fouten in het DNA sluipen blokkeert dat in veel gevallen dit kopieerproces. Van cellen in de omgeving wordt door de straling het DNA ook beschadigd, maar voor het normaal overleven van een cel wordt meestal slechts een klein stukje van het DNA gebruikt waardoor normale cellen een grotere overlevingskans hebben na bestraling dan tumorcellen. Een partiele beschadiging van het DNA van een normale cel is daardoor in veel gevallen niet schadelijk voor het functioneren van een cel. Door een goede dosering van de hoeveelheid straling kan worden bereikt dat het DNA van de meeste—zo niet alle—tumorcellen voldoende beschadigd wordt om vermeerdering tegen te gaan, zonder dat de meeste omliggende cellen zover worden beschadigd dat hun functioneren wordt belemmerd.

Straling voor medische behandeling kan op twee manieren worden opgewekt. Een methode is het gebruik van krachtige Rontgenapparatuur. Dat is echter in veel gevallen niet toepasbaar. Vaak worden radioactieve atomen gekoppeld aan een medicijn dat zich op specifieke plaatsen in het lichaam ophoopt. Hierdoor ontstaat een stralingsbron in het lichaam zelf. Met een juiste dragerkeuze kunnen hiermee heel lokaal van binnenuit tumoren worden bestraald.

Om dergelijke radioactieve medicijnen te maken is allereerst een grote bron nodig waarin de radioactieve atomen kunnen worden aangemaakt. Dit is bijna altijd een kernreactor. Een van de best bewaarde geheimen van Nederland is, dat wij zo’n 50% van alle medicijnen voor nucleaire behandelingen in Europa aanmaken in onze Pettense kerncentrale. Voor behandeling is het wenselijk isotopen te gebruiken met een zeer korte halfwaarde tijd. De behandelingstijd kan daarmee worden beperkt, en de patient krijgt slechts gedurende relatief korte tijd een stralingsbelasting te verduren. Voor dergelijke behandelingen, en nieuwe behandelingen met neutronenbestraling moet zeer dicht bij de bron worden gewerkt. Vandaar dat in Petten ook de mogelijkheid is om lokaal te behandelen.

Velen zullen zich nog de discussie herinneren over de neutronenbom, enkele tientallen jaren geleden. Neutronenstraling wordt nu in Petten succesvol toegepast bij de behandeling van bepaalde soorten tumoren met als bijeffect dat het omliggende weefsel niet wordt beschadigd. Wat in de jaren zeventig en tachtig werd gezien als het meest verschrikkelijke wapen uit de menselijke geschiedenis is nu omgetoverd tot een hoopvol middel in de strijd tegen een van de belangrijkste volksziekten.

Radioactieve straling wordt echter niet alleen voor behandeling gebruikt in de medische wereld. Ook voor preventie wordt veelvuldig straling toegepast. Ook hiervan zijn veel mensen niet op de hoogte. Het wordt als vanzelfsprekend ervaren dat verbandmiddelen, wegwerpspuiten, etc. steriel zijn verpakt. Veel van deze producten worden niet gesteriliseerd door verhitting, maar door doorstraling. Met voldoende hoge doses straling van een Cobalt-60 bron worden alle microorganismen gedood, ook bij producten die niet verhit kunnen worden. Doorstraling is zeer effectief als sterilisatiemiddel omdat een product eerst verpakt kan worden en dan pas wordt gesteriliseerd. Dat is bij verhitting vaak niet mogelijk of moeilijker. ⁶⁰Co kan alleen in kernreactoren in voldoende hoeveelheden worden aangemaakt.

Dus de vraag of kerncentrales een positieve bijdrage leveren aan de volksgezondheid durf ik rustig met ja te beantwoorden. Zelfs als er nu in Nederland een grote ramp zou gebeuren vergelijkbaar met Windscale, Harrisburg of Tsjernobyl durf ik nog steeds te beweren dat kerncentrales in Nederland daarna meer mensenlevens gered, dan gekost zouden hebben.

Lammert

In Kazachstan hebben onze inseminatieactiviteiten hun eerste succes laten zien. Afgesloten van de buitenwereld door de enorme sneeuwmassas heeft één van de Kazachse koeien het leven geschonken aan een stierkalfje. De koe is door mij vorigjaar geïnsemineerd met sperma van Delta Alwinus. Volgens Ruslan is de bevalling zonder problemen verlopen, ondanks dat de bevalling van Delta Alwinus kinderen volgens de statistieken niet altijd even gemakkelijk gaat.

Elmira heeft vandaag geprobeerd het kalfje te bereiken met de bulldozer, maar deze is op de berghelling blijven steken in de grote sneeuwmassa. Ze zijn daarom onverichterzake teruggekeerd. Gelukkig is Ruslan na het overlijden van de radiotelefoon qua communicatie niet helemaal meer van de buitenwereld afgesloten. Eén van de rangers heeft op zijn toch van Zhabagly naar het kordon (wachtpost) van het reservaat vlak bij de boerderij onze GSM telefoon meegenomen. Nu kan Ruslan als dat nodig is weer communiceren met Zhabagly.

De uitvalsweg van Zhabagly naar de doorgaande weg tussen Almaty en Tashkent is weer open. Samen met de rangers van het natuurpark heeft pappa Sagit gisteren tot twee uur ‘s nachts doorgewerkt op zijn bulldozer om het tien kilometer lange traject sneeuwvrij te maken. Bij Abayil, een dorpje ongeveer halverwege lag de sneeuw zo hoog dat het boven de bulldozer uitkwam. Er is daar eerst een tunnel door de sneeuwhopen geschoven waarna het instortende sneeuwdak naar de zijkanten is geschept. De winter in Nederland mag dan wel uitzonderlijk zacht zijn, maar in Zhabagly is dat wel omgekeerd!

Elmira kan zich niet heugen dat er ooit in het verleden zoveel sneeuw gevallen is als nu. Gisternacht is er nog meer bijgekomen waardoor het nog maar een klein stapje was om op het dak van de badruimte te klimmen. Meer dan anderhalve meter ligt er nu.

Dat de sneeuw voor aanzienlijke problemen zorgt zal duidelijk zijn. Bij Kwan—de voormalige dorpsbestuurder en sinds begin dit jaar hoofd van het waterschap—is net als op de boerderij van Elmira’s ouders de hooischuur ingestort. Eén van de elektriciteitsmeters in het centrale transformatorhuisje heeft het begeven waardoor de straat waar Elmira vertoeft een dag zonder stroom heeft gezeten. Dat is gerepareerd, maar daarbij hebben de monteurs een fasedraad met een nuldraad verwisseld waardoor er plotseling 380 Volt kwam te staan op het net in plaats van 220 Volt. De radiotelefoon is daardoor doorgebrand. Of andere apparatuur zoals de televisie deze klap doorstaan heeft is nog maar afwachten. Gelukkig is de algemene werkwijze van mensen om direct bij stroomuitval alle stekkers uit de stopcontacten te trekken omdat het gemiddeld één keer per jaar voorkomt dat door een schakelfout 380 Volt op het net komt[…]

Met hulp van werklui en de zware tractor van het natuurpark is Sagit’s bulldozer die enkele kilometers buiten Zhabagly geparkeerd stond ontzet. Wonderwel bleek de motor nog te willen lopen en de bulldozer is naar Zhabagly gereden. Daar zal vanaf morgen geprobeerd worden om de verbindingsweg met de doorgaande weg te openen zodat in noodgevallen mensen naar het ziekenhuis gebracht kunnen worden. Elmira vertelde dat vanaf de andere kant een tank van het leger bezig is om sneeuw te ruimen. Op dit moment zijn alleen rupsvoertuigen nog in staat om zich een weg te banen door de witte wereld.

Als de weg geopend is zal met de bulldozer geprobeerd worden de boerderij te bereiken om daar te helpen het hooi elders onderdak te brengen. Repareren zal voorlopig waarschijnlijk niet lukken. Alleen de bulldozer kan nu nog de boerderij bereiken. Andere vormen van transport—inclusief het paard en te voet—zijn nu te gevaarlijk vanwege het lawinegevaar.

Meestal treedt de dooi in Kazachstan snel en onverwachts in, maar hoe dat met anderhalve meter sneeuw gaat valt moeilijk te zeggen. Het is in ieder geval wel duidelijk dat Elmira en ik niet op erg korte termijn herenigd kunnen worden.

De winter in Kazachstan is duidelijk geen kwakkelwinter. Een week geleden vertelde Elmira me dat er zo’n 70 centimeter lag. Alleen per paard kon de boerderij nog bereikt worden. Gisteren en vannacht is er echter nog een flink pak bij gevallen. De sneeuwhoogte is nu 1,30 meter en alles zit potdicht. Onze auto is alleen nog herkenbaar als een wat hogere heuvel in het sneeuwlandschap. Met de tractor van het natuurreservaat is geprobeerd de weg door het dorp en de weg naar de hoofdweg open te schuiven, maar dit is niet gelukt. Zelfs de winkel op 100 meter afstand van Elmira is niet meer bereikbaar.

De sneeuw heeft ook minder leuke consequenties. Door het enorme pak sneeuw heeft één van de daken van de schuren van de boerderij het begeven. Het is de plek waar het gras opgeslagen ligt. Gelukkig zijn er geen mensen of dieren bij gewond geraakt, maar materiële schade is er wel. Alleen Ruslan en een hulp zijn op dit moment op de boerderij en zij proberen de schade zo mogelijk te herstellen en het gras elders onderdak te brengen. Via de radiotelefoon hebben ze het nieuws aan Zhabagly doorgegeven.

Op dit moment is het niet mogelijk om hulptroepen naar de boerderij te sturen omdat ook op de berhellingen de sneeuw meer dan een meter hoog ligt. De enige uitkomst is de bulldozer van pappa Sagit die al enkele maanden werkloos staat te wachten bij de sleuf voor de nieuwe waterleiding van de kippenslachterij. Morgen zal geprobeerd worden met hulp van het natuurreservaat de centrale weg verder begaanbaar te maken. De bulldozer staat halverwege deze weg. Sagit zal dan eerst verder helpen met het sneeuwvrij maken van de centrale weg, en daarna met de bulldozer proberen de boerderij te bereiken.

Leven in twee werelden geeft soms een zeer interessante kijk op de wereldproblematiek. Vandaag hing ik met mijn vrouw Elmira in Kazachstan aan de telefoon en bespraken we het wereldnieuws—zoals het slechte weer in Europa, een nieuwe zeebeving in de Indische Oceaan en dergelijke. Nieuws dat allemaal via de Russische satellietzenders bij haar de huiskamer binnenstroomt.

Terloops vroeg ik haar of ze ook had meegekregen dat in Oekraïne een nieuwe president was gekozen. Het bleek dat geen enkele Russische televisiezender daar in de afgelopen tijd enige aandacht aan had besteed en ze vroeg mij wie nu de nieuwe president geworden was. Toen ik zei dat dat Joesjtsjenko zei ze: “Dat is toch die man waar het Oekraïnse volk zo tegen is?” Het blijkt, dat—waar wij alleen de oranje demonstraties in Kiev hebben gezien—de Russische zenders vooral aandacht hebben besteed aan de opstanden van de mijnwerkers.

Wie heeft nu gelijk, wat is de ultieme waarheid? Waar is propaganda gevoerd? Het klopt, dat de Westerse media nauwelijks tot geen aandacht hebben besteed aan wat er in de mijnstreek gebeurd is, ondanks dat het hier gaat om een significant deel van de bevolking. Bovendien een deel bevolking die bij een wijziging van de economische structuur van het land harde klappen zal krijgen. Mijngebieden kennen van oudsher een zeer eenzijdige lokale economie. Het sluiten van de mijnen zorgt ongetwijfeld voor grote armoede bij honderdduizenden mensen in die gebieden. Effecten die hier in West Europa ook zichtbaar zijn geweest bij het sluiten van de mijnen in Limburg, Wallonië en Engeland. De wat oudere generatie zal zich ongetwijfeld de verbeten strijd herinneren met maandenlange stakingen in de Britse mijnstreken toen daar sluitingen werden aangekondigd. In Wallonië draait de ecnomie slechter dan in Vlaanderen.

We moeten ons afvragen, of de geleidelijke economische groei die een groot deel van Oekraïense bevolking zal merken na de toenadering tot Europa zal opwegen tegen de enorme terugval die de mensen die de economie de afgelopen jaren deels staande hebben gehouden zullen merken als de mijnen worden gesloten. Naar mijn mening had de Westers media hier meer aandacht aan moeten besteden.

Wat is waarheid en wat is propaganda? Het is mijn mening dat de Westerse media zich in het geval van Oekraïne zich evenveel met propaganda heeft ingelaten als de Russische. Het systematisch de ogen sluiten voor één deel van het probleem is verwerpelijk, zeker voor hen die na de moord op Theo van Gogh zo hoog van de toren geblazen hebben over journalistieke vrijheid. Die vrijheid is allang ingedamd, niet door acties van radicale moslims, maar door de ingeslepen gedachte dat wij hier in het Westen beter zijn en het beter doen dan de rest, en daardoor ook onze omgeving op die manier moeten beoordelen.

We geven te gemakkelijk het voordeel van de twijfel aan hen die gelijk denken als wij, en vergeten die andere mensen, waarmee we ons misschien minder kunnen associëren, maar die daarom zeker niet minder zijn.

Lammert

Vandaag voor de telefoon weer een lang gesprek met Elmira gehad. Wanneer je zo ver van elkaar vandaan bent lijkt het wel of je meer met elkaar communiceert dan wanneer je op elkaars lip zit. Gelukkig dat het Russisch mij nu vrij goed af gaat, woordenboeken en vertaalprogramma’s op de computer werken zo moeilijk via de telefoon. We zijn aan het aftellen tot mijn terugkeer. Een beetje afhankelijk van mijn werk hier, beschikbaarheid van een voordelig ticket etc. zal het nog een week of drie duren voor we weer bij elkaar zijn. Toch wel een nadeel die grote afstand dat je niet eventjes voor een weekendje heen en weer komt.

De toestand in Zhabagly is stabiel. Er ligt al dagen een pak sneeuw van dertig centimeter. Elmira’s tante uit Rostov is nu een week op bezoek. Komende zondag vertrekt ze weer met de trein, samen met baboeska, haar moeder. Het treinbiljet voor de terugreis is gekocht, dus baboeska is de koning te rijk. Ze loopt bijna als twee componenten lijm achter haar dochter aan om er maar voor te zorgen dat ze niet per ongeluk vergeten wordt.

Voor Elmira heb ik ook weer een doos klaar gemaakt met spullen die ze per post toegestuurd krijgt. Niet alles valt elke keer in 20 kg bagage te stoppen en zaken van niet al te veel waarde die toch die kant op moeten verstuur ik daarom periodiek per post. De post is betrouwbaar, alle pakketten en brieven zijn tot nu toe aangekomen, vaak al binnen 10 dagen en je kunt de pakketten ophalen bij het lokale postkantoor. Dit in tegenstelling tot UPS en DHL die wel zeggen dat ze in Kazachstan bezorgen, maar waar je het in de praktijk toch gewoon vanaf het vliegveld in Almaty moet afhalen.

Ja, en wat gaat er nu in zo’n doos. Een bloemlezing van wat er zoal in deze doos zit:

• Een elektrische deken
• Twee zakken honingdrop op speciaal verzoek van Elmira!
• Een 25 tal potjes specerijen om het eten te kruiden naar Nederlandse normen
• Enkele boeken
• Kleren

Het zijn praktisch allemaal dingen die in Nederland normaal zijn, maar in Kazachstan niet te koop of ontzettend duur. Probeer er maar eens kleren in mijn maat te vinden in Kazachstan. Ik stuur daarom het liefst oudere kleren vooruit per post. Mocht de post zoek raken is er geen man overboord. De belangrijkere of duurdere spullen gaan in mijn koffer per vliegtuig mee. Kleren wegen al gauw een aantal kilogrammen en 20 kilo is zo vol.

De eerste foto’s van mijn jonge jaren in de schoolbanken staan op het net, inclusief namenlijst voor zover ik mij die nog kon herinneren. Het zal denk ik niet lang duren voor de andere schoolfoto’s er ook opkomen. Maar er zit dit weekend ook een hoop normaal werk aan te komen dus misschien dat het voorlopig ook wel blijft liggen. Vooruit kijken naar de toekomst gaat mij altijd wat lastig af. Als dat niet zo was zat ik nu waarschijnlijk in de aandelenhandel 🙂

Na spitwerk ben ik er wel achtergekomen dat de pagina-indeling zoals Jan Marijnissen die heeft op zijn weblog een min of meer standaard feature is van WordPress. Ik heb hem geprobeerd maar hij bevalt nog niet helemaal in combinatie met de bestandsbenaming die ik gebruik. Een kwestie van nog hier en daar wat aanpassen maar de basisgedachte was al geïmplementeerd. Dat scheelt dus het nodige werk.